Informacione rreth galaktikave.

[Juno]

Galaktika IC 3639

View attachment 8620
IC 3639, nje galaktike me nje berthame aktive galaktikore, eshte pare ne kete imazh te kombinuar ne te dhenat nga teleskopi Hubble dhe Observatorin Jugor Europian.

Kjo galaktike permban nje shembull te nje vrime te zeze supermasive te fshehur nga gazi dhe pluhuri. Kerkuesit analizuan te dhenat e teleskopit NUSTAR nga ky objekt dhe i krahasuar ato me vezhgimet e meparshme nga Observatori Chandra i Rrezeve-X. Gjetjet nga NUSTAR, i cili eshte me i ndjeshem ne energji te larte te rrezeve X se keto observatoret e tjere, konfirmojne natyren e IC 3639 si nje galaktike me nje berthame aktive qe eshte erresuar nga gazi dhe pluhuri.

 

[Juno]

Galaktika RX J1140.1+0307

View attachment 8621
Ky imazh marre me Kameran e avancuar per Studim (ACS) ne bordin e Teleskopit Hubbble te NASA/ESA’s tregon nje galaktike ne konstelacionin e Virgjereshes. Ky aparat eshte i instaluar ne vitin 2002, dhe fusha e tij e gjere ne pamje eshte dyfishi i kameras parardhese, ne kapjen e imazheve te shkelqyeshme me cilesi te mprehte dhe me ndjeshmeri me te shtuar qe mund te shihet ketu.

Galaktika spirale e bukur e dukshme ne qender te imazhit eshte e njohur si RX J1140.1+0307 , dhe kjo paraqet nje mister interesante. Ne shikim te pare, kjo galaktike duket te jete nje galaktike spirale normale, ashtu si Rruga e Qumeshtit, por paraqitja e pare mund te jete mashtruese!

Galaktika Rruga e Qumeshtit, si shumica e galaktikave e medha, kane nje vrime te zeze supermasive ne qender te saj. RX J1140.1 + 0307 eshte nje galaktike e tille – ne fakt, ajo ka vrimen e zeze me mase me te ulet ne cdo berthame shkelqyese galaktikore e pare ndonjehere.

Kjo galaktike eshte rreth 1 milione vite drite larg.

 

[Juno]

Skajet e NGC 891

View attachment 8622


Galaktika e madhe spirale NGC 891 perfshin rreth 100 mije vite-drite dhe eshte shikuar pothuajse saktesisht ne skaje nga perspektiva jone e shikimit. Ne fakt, rreth 30 milion vjet-drite larg ne konstelacionin e Andromedes, NGC 891 duket pak a shume si Rruga e Qumeshtit. Ne shikim te pare, ajo duket e drejte, e holle,ka nje disk galaktike te mundshme dhe nje fryrje qendrore te prere pergjate rajoneve te pluhurit. Por shume e dukshme ne skajet e kesaj galaktike NGC 891 ,jane filamente e pluhurit qe shtrihen qindra vite-drite mbi dhe nen vijen e qendrore. Pluhuri eshte i mundshem te jete hedhur nga disku nga shperthimet e supernovave apo aktiviteti intensiv i formimit te yjeve.

 

[Rrelse]

Ne jemi te bere me materie qe shkrihet nen argjendin e Henes, me shtigje te kunderta qe kalojne ne kujtime te pashlyeshme.
Ne jemi te bere nga substanca te pa kohe, ato qe kalojne mes gishtave e qe kthehen ne pika zgjimi..rrjedhin mes syve, aty ku ndalon deshira per te egzistuar.....

Poezi me grimca atomike

 

[Juno]

NGC 1275

View attachment 8623
Ky imazh mahnites i galaktikes NGC 1275 eshte marre duke perdorur kameran e avancuar te teleskopit Hubble te NASA’s / ESA’s. Ai jep detaje te mahnitshme dhe zgjidhjen e strukturave te brishta fijezore, te cilat tregojne nje strukture te kuqe perreth ndritshmerise qendrore te galaktikes NGC 1275. Keto filamente jane te ftohta, pavaresisht se jane te rrethuara nga gazi qe eshte rreth 55 milione grade C i nxehte. Ata jane te pezulluara ne nje fushe magnetike e cila ruan strukturen e tyre dhe tregon se sa energji nga vrima e zeze qendrore qe ndodhet ne qender te galaktikes eshte transferuar ne gazin perreth.

Duke respektuar strukturen fijezore, astronomet ishin, ne gjendje per here te pare, per te vleresuar fuqine e fushes magnetike. Duke perdorur kete informacion ata demonstruan se si fusha magnetike extragalaktikore ka ruajtur strukturen e filamente kunder renies se shkaktuar nga forca gravitacionale apo dhunes se grupimit perreth gjate jetes se tyre 100-milion-vjeçare.

Kjo eshte hera e pare qe astronomet kane qene ne gjendje te dallojne fijet individuale qe perbejne filamente te tilla ne kete shkalle. Cuditerisht, ata dallohen fijet e vetem 200 vite-dritë ne te gjithin. I gjithe ky imazhe eshte rreth 260 000 vite-drite.

Gjithashtu shihet ne imazhe korsit mbreselenese e pluhurit kozmik nga nje galaktike spirale e vecante.

Kjo galaktike eshte rreth 250 milione vite-drite nga toka,ne drejtim te yjesise se Perseut.

 

[Juno]

NGC 660

View attachment 8624


NGC 660 eshte nje galaktike qe eshte e paraqitur ne kete fotografi kozmike. E vendosur mbi 40 milione vjet drite larg dhe brenda kufijve te yjesise se Peshqeve, paraqitja e vecante e NGC 660 e ben ate si nje galaktike polare me unaze. Nje lloj e rralle galaktike –galaktikat polare me unaze kane nje popullsi te konsiderueshme te yjeve, te gazit dhe pluhurit orbital ne unaza brenda avionit te diskut galaktikor. Komponenti unazor polare mund te perdoret gjithashtu per te eksploruar formen e papare aureole te erret te galaktikes duke llogaritur ndikimin gravitacionale te materies se zeze mbi rrotullimin rreth dhe diskut. NGC 660 shtrihet mbi 50.000 vite-drite.

 

[Juno]

NGC 7640

View attachment 8625


Konstelacioni i Andromedes eshte nje nga 88 yjesite moderne dhe nuk duhet te ngaterrohet me fshinjin tone galaktikor ,galaktiken e Andromedes. Konstelacioni i Andromedes eshte shtepia e nje galaktike te njohur si NGC 7640.

Shume klasifikime te ndryshme jane perdorur per te identifikuar galaktikat me forme dhe strukture – NGC 7640 eshte nje lloj spiraleje e mbyllur. Keto jane njohur nga krahet e tyre spirale. Galaktika jone , Rruga e Qumeshtit, eshte nje galaktike spirale e mbyllur. NGC 7640 nuk mund te duket shume si nje spirale ne kete imazh, por kjo eshte per shkak te orientimit te galaktikes ne lidhje me Token.

Ka te dhena se NGC 7640 ka perjetuar nje lloj te nderveprimi ne te kaluaren e saj. Ndonjehere keto nderveprime mund te jene te lehta, dhe nganjehere teper dramatike, me dy ose me shume perplasje dhe bashkime galaktikash, ne nje te madhe. Te kuptuarit e historise se nje galaktike, dhe cfare nderveprimesh ka perjetuar,u ndihmon astronomeve per te permiresuar te kuptuarit e se si galaktikat – dhe yjet brenda tyre – formohen.

Kjo galaktike nodhdet 30 milione vite-drite larg.

 

[Juno]

Galaktika UGC 12591

View attachment 8626

Ky imazh nga teleskopi hapesinore Hubble i NASA/ESA’s tregon nje galaktike te quajtur UGC 12591. UGC 12591 eshte diku ne mes te nje galaktike lentikulare dhe nje spiraleje. Ajo shtrihet vetem 400 milione vite drite larg nesh ne rajonin perendimor te supergrumbullit Pisces–Perseus, nje zinxhir i gjate i grupimeve galaktike qe shtrihet qindra vite-drite – nje prej strukturave me te medha te njohura ne kozmos.

Vete galaktika eshte gjithashtu e jashtezakonshme: ajo eshte teper e madhe. Galaktika dhe haloja e saj se bashku permbajne disa qindra miliarde here masen e diellit; kater here me masive se Rruga e Qumeshtit. Ajo gjithashtu gjithasthur rrotullohet shume shpejt, me nje shpejtesi deri ne 1.8 milion kilometra (1.1 milion milje) ne ore.

Vezhgimet me Hubble jane duke ndihmuar astronomet per te kuptuar masen UGC 12591, dhe per te percaktuar nese galaktika thjesht u formua dhe u rrit ngadale me kalimin e kohes, ose nese ajo mund te jete bere kaq shume masive duke u perplasur dhe bashkuar me nje tjeter galaktike te madhe ne te kaluaren e saj .

 

[Juno]

Galaktika NGC 1055 ne skajet e saj

View attachment 8627
Ky imazh nga VLT (Teleskopi Shume i Madh i ESO's ) tregon galaktiken spirale NGC 1055. Kjo galaktike e madhe duket se mungojne armet spirale, ashtu sic shihet ne skajet e saj; megjithate, ajo tregon shtremberim te cuditshem ne strukturen e tij qe jane shkaktuar me siguri nga nje nderveprim me nje galaktike te madhe fqinj, Messier 77. .Imazhi nga: ESO.

NGC 1055 ndodhet rreth 66.3 milion vite-drite nga Toka, ne konstelacionin e Cetus.Gjithashtu i njohur si Leda 10208 dhe UGC 2173, kjo galaktike eshte zbuluar nga astronomi anglez William Herschel me 19 dhjetor,te vitit 1783.NGC 1055 eshte e vendosur ne afersi te galaktike spirale te mbyllur Messier 77 [M77 per shkurt,shikoje ne (eso0319)].Ajo eshte nje anetar i grupit galaktikor M77, nje grup i vogel qe po ashtu perfshin M77, NGC 1073, dhe pese galaktika te tjera te vogla te parregullta.

NGC 1055 eshte menduar te jete deri ne 15% me e madhe ne diameter se galaktika jone.Galaktikes duket se i mungojne armet e nje spiraleje, ashtu sic shihet ne skajet e saj.

 

[Juno]

NGC 4424 dhe Leda 213994

View attachment 8629

Disa objekte astronomike kane pseudonime te frymezuara nga mitologjia ose pamja e tyre. Merrni, per shembull, konstelacionin e Orionit (i njohur si ‘Gjuetari), Galaktika e Sombreros, Mjegullnaja e Kokes se Kalit apo edhe vete Rrugen e Qumeshtit. Megjithate, pjesa me e madhe e objekteve kozmike paraqiten ne kataloge astronomike nga ku kane edhe emrat e tyre zyrtare.

Dy galaktika jane qarte te dukshme ne kete imazh nga Hubble, me e madhja ne kete imazh eshte NGC 4424. Kjo galaktike eshte kataloguar ne Katalogun ri te pergjithshem te mjegullnajave dhe yjeve–i njohur si (NGC), i cili eshte hartuar ne vitin 1888. NGC eshte nje nga katalogjet me te medha astronomike, e cila eshte edhe arsyeja pse aq shume Imazhe te Javes nga ESA/Hubble paraqiten si NGC. Ne total jane 7840 ne katalog dhe ata jane gjithashtu ne pergjithesi — objekte te medha, te ndritshme, dhe mund te verehen me sy te lire disa prej tyre.

Galaktika tjeter e cila eshte me e vogel, dhe qe ndodhet nen NGC 4424, eshte e quajtur Leda 213994. Baza e Te Dhenave Ekstraglaktikore Lyon-Meudon ose (LEDA) eshte shume me modern se NGC. E krijuar ne vitin 1983 ne Observatorin Lyon ajo permban miliona objekte.

NGC 4424 ndodhet 30 milione vite drit larg.Kjo dyshe galaktikash ndodhen ne drejtim te kostelacionit te Virgjereshes.

 

[Juno]

NGC 7250 dhe TYC 3203-450-1
View attachment 8630

Ky imazh nga teleskopi hapesinore Hubble i NASA/ESA’s tregon nje galaktike te quajtur NGC 7250. Pavaresisht se eshte e shquar si galaktike – ketu ka shperthime te ndritshme te formimit te yjeve dhe shperthime te regjistruara te supernovave.

Ky objekt i ndritshem ne sfond perpara galaktikes — eshte nje yll i vetem dhe pak i studiuar me emrin TYC 3203-450-1, qe gjendet ne konstelacionin e Lacerta (The Lizard), shume me afer se galaktika NGC 7250. Vetem ne kete menyre nje yll normal mund te shkelqeje sa nje galaktike e tere, qe perbehet nga miliarda yje. Astronomet qe studiojne objekte te largeta i quajne keto yje “yje sfondi” dhe astronomet nuk i deshirojne shume keto yje, pasi drita e tyre e ndritshme zbeh driten e zbehte nga objektet me te largeta dhe interesante qe ata deshirojne te studiojne.

Ne kete rast TYC 3203-450-1 eshte miliona here me afer se NGC 7250 qe shtrihet mbi 45 milionë vite drite larg prej nesh. Nese ky yll do te kishte te njejten distance si NGC 7250, veshtire se do te ishte i dukshen ne kete imazh.

 

[Juno]

Galaktika spirale NGC 6744

View attachment 8631

Galaktika e madhe dhe e bukur spirale NGC 6744 eshte gati 175,000 vite drite e gjere, dhe eshte me e madhe se Rruga jone e Qumeshtit. Ajo ndodhet rreth 30 milione vjet drite larg ne konstelacionin jugor te Pavo duke u shfaqur si nje objekt i zbehur,dhe i zgjatur kur shihet permes nje teleskopi te vogel. Ne e shohim diskun e kesaj galaktike te drejtuar nga pikepamja jone kur shihet nga toke. Ky portret shume i dallueshem dhe i detajuar i galaktikes mbulon nje zone rreth madhesise kendore te henes se plote.

Ne te, korja e verdhe i galaktikes gjigante dominohet nga drita nga yjet e vjeter dhe te ftohte. Pertej berthames, krahet spirale jane te mbushura me yje te rinj dhe te kalter dhe me rajone formimi te yjeve me ngjyre te kuqerremte .Nje galaktike me e vogel spirale satelitore ne pjesen e poshtme majtas te imazhit, na kujton galaktiken satelitore te Rruges se Qumeshtit , Rene e Madhe te Megalanit.

 

[Juno]

NGC 6946

View attachment 8632


NGC 6946 eshte nje galaktike spirale e mesme, rreth 22 milion vite drite larg Tokes. Ne shekullin e kaluar, tete supernova jane verejtur te shperthenin ne krahet e kesaj galaktike spirale. Vezhgimet e Chandra (vjollce), ne fakt, zbuluan tre prej supernovave me te vjetra te zbuluara ndonjehere ne rrezet X, duke i dhene emrin si “Galaktika e Fishkezjarreve”. Ky imazh i perbere gjithashtu perfshin te dhena optike nga Observatori Gemini ne te kuqe,e te verdhe .

 

[Juno]

NGC 4656

View attachment 8633

Yjet i ketij imazhi te marra nga teleskopi Hubble i NASA’s eshte nje galaktike e njohur si NGC 4656, e vendosur ne konstelacionin e Canes Venatici (The Hunting Dogs). Megjithate, ajo gjithashtu ka nje emer disi me interesant dhe intrigues: Shkopi Galaktikor i Hokejt ! Arsyeja per kete eshte paksa e paqarte nga kjo pikepamje e pjesshme, e cila tregon rajonin e ndritshem qendror, por galaktika ne te vertete eshte formuar si nje shkop i zgjatur, i shtremberuar, qe shtrihet permes hapesires derisa mblidhet ne nje fund per te formuar nje imitim te mrekullueshem te nje shkopi hokej qiellor.

Kjo forme e pazakonte mendohet te jete per shkak te nje nderveprimi mes NGC 4656 dhe disa fqinjeve te afert, NGC 4631 (e njohur ndryshe si Galaktika e Balenes) dhe NGC 4627 (nje galaktike eliptike e vogel). Nderveprimet galaktikore mund te riformojne teresisht nje objekt qiellor, duke zhvendosur dhe duke e shtremberuar gazin, yjet dhe pluhurin perberes ne konfiguracione te cuditshme dhe te bukura.

 

[Juno]

NGC 4248

View attachment 8634
Ky grumbull i bukur i gazit me ngjyra te ndezura, pluhuri te zbehte dhe yjeve qe shkelqejne perbejne galaktiken spirale NGC 4248, e vendosur rreth 24 milione vite drite larg . U zbulua me 9 shkurt 1788, nga astronomi britanik William Herschel. Gjithashtu i njohur si LEDA 39461 dhe UGC 7335, NGC 4248 shtrihet ne konstelacionin Canes Venatici. Eshte anetari i te njejtit grupsi galaktika e madhe spirale Messier 106 (NGC 4258).

Ky imazh u prodhua nga Teleskopi Hapesinore Hubble i NASA/ESA’s pasi fillimit te hartimin te “atlasit” se pare te Hubble ne ultravjollce, per te cilin teleskopi kishte ne shenjester 50 galaktika qe formonin yje. Nje moster qe perfshin te gjitha llojet e morfologjive, masave dhe strukturave te ndryshme. Studimi i ketij shembulli mund te na ndihmoje te bashkojme historine e formimit te yjeve ne univers.

Duke zbuluar se si yjet masiv formohen dhe zhvillohen brenda ketyre galaktikave, astronomet mund te mesojne me shume rreth asaj se si, kur dhe ku formohen yjet, si grupet e yjeve ndryshojne me kalimin e kohes dhe si procesi i formimit te yjeve te reja lidhet me tiparet e galaktikave pritese.

Ky imazh eshte formuar nga vezhgimet nga Kamera me Fushe te Gjere e Hubble-it .

 

[Juno]

NGC 6753

View attachment 8635

Galaktika NGC 6753, i paraqitur ketu nga Teleskopi Hapesinor Hubble , eshte ne nje perzierje ngjyrash – shperthimet ne ngjyre te kaltert ne te gjithe armet spirale te galaktikes jane rajone te mbushura me yje te rinj qe shndrisin ne driten ultravjollce, ndersa zonat e kuqe jane te mbushura me yje te medhenj dhe te vjeter qe emetojne rreze infra te kuqe.

Por ka me shume ne kete galaktike nga cfare syte e Hubble mund te shikojne. Rreth 150 milione vite drite nga Toka, astronomet e zbuluan NGC 6753 si nje nga vetem dy galaktikat spirale te njohura, te cilat ishin mjafte masive dhe afer me njera-tjetren per tu lejuar vezhgimet e detajuara te koronave te tyre. Koronat galaktikore jane rajone te medha dhe te padukshme te gazit te nxehte qe rrethojne nje pjese te dukshme te galaktikes, duke formuar nje forme sferoidale. Koronat jane aq te nxehta sa ata mund te zbulohen nga emetimi i tyre me rreze X, pertej rrezeve optike te galaktikes.

Koronat galaktikore jane nje shembull i shenjave qe tregojne se astronomet kerkojne t’i ndihmojne ata te percaktojne se si formohen galaktikat. Megjithe perparimet e bera ne dekadat e fundit, procesi i formimit te galaktikavembetet nje ceshtje e hapur ne astronomi. Teorite e ndryshme jane sugjeruar, por qe nga galaktikat vijne ne te gjitha format dhe madhesite – duke perfshire eliptiket, spirale dhe te parregullta – asnje teori e vetme nuk ka qene deri tani ne gjendje te shpjegoje ne menyre te kenaqshme origjinen e te gjitha galaktikave qe shohim ne te gjithe Universin.

 

[Juno]

Galaktika madheshtore NGC 7331

View attachment 8636

Ky imazh nga teleskopi Hubble tregon nje galaktike spirale te njohur si NGC 7331. E zbuluar nga gjahtari i galaktikave William Herschel ne 1784. NGC 7331 ndodhet rreth 45 milion vite drite larg ne konstelacionin e Pegasusit. E shfaqur tek na ne skajet e tij, galaktika shfaq armet e saj te bukura, te cilat rrotullohen si nje vorbull rreth rajonit te saj te ndritshem qendror.

Astronomet e moren kete imazh duke perdorur kameren e Fushes se Gjere te Hubble 3 (WFC3), pasi ata po vezhgonin nje yll supernove – prane berthames qendrore te galaktikes. E quajtur SN 2014C, ajo u zhvillua me shpejtesi nga nje supernove qe permban shume pak hidrogjen tek njera qe eshte e pasur me hidrogjen – vetem ne nje vit. Kjo supernove e vezhguar dhe e rralle ka qene e ndritshme ne energji te larta dhe ofron nje pasqyre unike ne fazat perfundimtare te kuptimit tone se si vdesin yjet masiv.

NGC 7331 eshte e ngjashem ne madhesi, forme dhe mase me Rrugen e Qumeshtit. Ajo gjithashtu ka nje norme te njejte te formimit te yjeve, ka nje numer te ngjashem yjesh, ka nje vrime te zeze supermassive ne qender dhe arme te ngjashme spirale. Dallimi kryesor midis kesaj galaktike dhe asaj tones eshte se NGC 7331 eshte nje galaktike spirale e e pambyllur – i mungon nje “bar” i yjeve, gazi dhe pluhuri qe priten pergjate berthames, sic i shohim ne Rrugen e Qumeshtit. Qendra e kesaj galaktike gjithashtu tregon nje model rotacioni te cuditshem dhe te pazakonte, qe rrotullohet ne drejtimin e kundert me diskun galaktikor.

Duke studiuar galaktika te ngjashme, ne mbajme nje pasqyre shkencore te galaktikes tone, duke na lejuar te ndertojme nje kuptim me te mire te mjedisit tone galaktikor.