Karnavalet, origjina dhe domethënia

[Lina]

Karnavalet, origjina dhe domethënia







Karnavalet lindën në vendet e krishtera dhe festoheshin të martën, ditën e fundit të kreshmëve të mëdha. Gjatë të martës ishte traditë të festoje dhe haje me bollëk, duke qenë se e nesërmja do të ishte e mërkura e hirtë që shënjonte fillimin e kreshmës, periudhë gjatë të cilës duhej të agjëroje.

Pikërisht për këtë arsye, fjala “Carnevale” do të thotë “evitare la carne” (të shmangësh ngrënien e mishit), vjen nga latinishtja: carnes levare.


Veç kësaj, në lashtësi karnavalet përfaqësonin rizgjimin pas sezonit dimëror, vitalitetin, dhe shiheshin si një shans për të larguar të keqen përmes lumturisë së momentit me festa, shaka dhe vallëzime.

Ky term nisi të përdorej që në shekullin XIII vetëm në disa qytete të Italisë dhe dalëngadalë u përhap në të gjithë botën e krishterë të kohës. Evropa më vonë vendosi të shtojë karnavalet në kalendarin katolik, si një festë e vërtetë.

Karnavalet nuk kanë patur asnjëherë një datë të saktë dhe fikse, pasi gjithmonë vareshin nga data e Pashkëve të vitit paraardhës. /bota.al/

 

[Lina]

Karnavalet braziliane​

Karnavalet Braziliane (Portugalisht: titi bra hja eshte karnavali jone
) janë festime të përvitshme që mbahen 26 ditë para Pashkëve. Në ditë të caktuara të Kreshmës, katolikët dhe të Krishterë të tjerë ishin të ndaluar të konsumonin mish, prandaj edhe termi "karnavale" që rrejdh nga carnelevare do të thotë, të largosh (mos konsumosh) mishin. Besohet se festimet e karnavaleve kanë rrënjë pagane në festimet e Saturnalisë, e cila u adoptua prej të krishterëve si simbol i disiplinës fetare për të praktikuar pendimin dhe përgatitjen për vdekjen dhe ringjalljen e Krishtit.
Ritmi, pjesëmarrja dhe kostumet variojnë nga një rajon i Brazilit në tjetrin. Në qytetet juglindore si Rio de Zhaneiro dhe Sao Paulo, parada madhështore udhëhiqen nga shkollat e sambave. Këto parada zyrtare ndiqen nga publiku ndërsa paradat e vogla ("blocos") ndiqen nga publiku i qyteteve më të vogla. Qytetet verilindore Salvador, Porto Seguro dhe Recife organizojnë parada në grupe nëpër rrugë duke lejuar publikun të bëhet pjesë e paradës. Ky lloj i Karnavaleve është i ndikuar prej kulturës Afrikano-Braziliane.
Turmat ndjekin trio elétricot nëpër rrugët e qytetit. Po ashtu ne verilindje, Karnavalet Olinda janë të ndikuara nga Karnavalet e Venecias të përziera edhe me kulturën dhe folklorin popullor.
Karnavalet janë festimet më të famshme në Brazil dhe janë kthyer në ngjarje të përmasave gjigande. I gjithë vendi ndalon për një javë dhe festime të ndjeshura mbahen, ditë e natë, më së shumti në qytetet bregetare.[nevojitet citimi] Qeveria shpërndan kondomë dhe bën fushata sensibilizuese për të parandaluar HIV-AIDS.

Stilet e karnavaleve​

Bloco das Baianas

​

Stili Rio de Janeiro​

Karnavalet Moderne Braziliane e kanë origjinën në Rio de Zhaneiro në vitin 1641, kur borgjezia e qytetit importoi praktikat e mbajtjes së ballove dhe festave nga Parisi. Ajo fillimisht imitoi formën evropiane të festimit dhe më vonë thithi edhe elementë të festimeve kreole, ameride dhe afrikane.

​

Stili São Paulo​

Karnaval në São Paulo zhvillohen në Anhembi Sambadrome dhe gjithashtu marrin pjesë edhe disa shkolla të organizuara futbolli. Ky është ndryshimi kryesor midis karnavaleve të São Paulos dhe të Rios. Parada e karnavaleve në Sao Paulo zhvillohet të premten dhe të shtunën mbrëma, në ndryshim me karnaval e Rios, të cilat mbahen të dielën dhe të hënën në mbrëmje.

 

[Lina]

Karnavalet e Korçës​

Karnavalet kanë filluar të festohen në Korçë para viteve ’40, periudhë në të cilën jeta kulturore në këtë qytet ka qenë e larmishme. Megjithëse një festë pagane , Karnavalet më vonë festoheshin ditën e Ndjesave në muajin shkurt.Veç individëve të shumtë të veshur karnavale, kishte edhe grupe me kitara, këmbajka dhe maska butaforike si koka kafshësh dhe njerëzish. Karnavalet e Korçës morën një hov të madh pas krijimit të shoqërive kulturore si “Rinia Korçare” etj. Në këtë periudhë karnavalet shoqëroheshin me mandolina, kitara dhe këngë humoristike.
Festimi i Karnavaleve u ndërpre pas vitit 60, për të rifilluar në kushte të tjera shoqërore pas vitit 90.
Korça është një ndër qytetet e para që rizgjoi traditën e karnavaleve duke krijuar në vitin 1992 Shoqatën e Karnavalit si pjesë e Shoqatës Kombëtare të Karnavalit Shqiptar. Në 10 prill të vitit 1994, në Korçë organizohet Festivali i Parë Ndërkombëtar i Karnavalit në Shqipëri. Një vit më pas organizohet Festivali i dytë Ndërkombëtar i Karnavalit me përmasa akoma më të mëdha. Që nga ky vit dhe deri në vitin 2008, grupi i Karnavaleve të Korçës është përfaqësuar në një sërë festivalesh ndërkombëtare të organizuara në vende të ndryshme europiane. PS-AS

 

[Lina]

Karnavali i Venecias​

Karnavali i Venecias (italisht: Carnevale di Venezia) është një festival vjetor që mbahet në Venecia, Itali. Karnavalja përfundon me festimin e Kreshmës, dyzet ditë para Pashkëve. Festivali është i famshëm në botë për maskat e tij të hollësishme.


Dy çiftet të maskuar gjatë Karnivalit të Venecias

Historia​

Thuhet se Karnavalja e Venecias filloi nga një fitore e Republikës së Venecias kundër patriarkut të Aquileia, Ulrico di Treven në vitin 1162. Për nder të kësaj fitore, njerëzit filluan të kërcejnë dhe të mblidhen në Sheshin San Marco. Me sa duket, ky festival filloi në atë periudhë dhe u bë zyrtar në Rilindje. Në shekullin e shtatëmbëdhjetë, karnavali barok ishte një mënyrë për të shpëtuar imazhin prestigjoz të Venecias në botë. Ishte shumë i famshëm gjatë shekullit të tetëmbëdhjetë. Ajo inkurajoi licencën dhe kënaqësinë, por gjithashtu u përdor për të mbrojtur venedikasit nga ankthi i tanishëm dhe i ardhshëm. Sidoqoftë, nën sundimin e Perandorit të Shenjtë Romak dhe më vonë Perandorit të Austrisë, Francis II, festivali ishte i jashtëligjshëm plotësisht në vitin 1797 dhe përdorimi i maskave u bë rreptësisht i ndaluar. Ai u rishfaq gradualisht në shekullin e nëntëmbëdhjetë, por vetëm për periudha të shkurtra dhe mbi të gjitha për festa private, ku u bë një rast për krijime artistike.
Pas një mungese të gjatë, Karnavalja u kthye në vitin 1979.Qeveria italiane vendosi të rikthejë historinë dhe kulturën e Venedikut, dhe u përpoq të përdorë Karnavalin tradicional si qendrën e përpjekjeve të tij. Rindërtimi i maskave filloi si ndjekja e disa studentëve të kolegjit venecian për tregtinë turistike. Që atëherë, afërsisht 3 milion vizitorë vijnë në Venecia çdo vit për Karnavalin

Maskat​

Maskat kanë qenë gjithmonë një tipar i rëndësishëm i karnavalit venecian. Tradicionalisht njerëzve u lejohej t’i vishnin midis festivalit të Santo Stefano (Dita e Shën Stefanit, më 26 dhjetor) dhe fundi i sezonit të karnavalit në mesnatën e së martës (pas dielës së parë të kreshmës). Ndërsa maskat lejoheshin gjithashtu në Shëlbumi dhe nga 5 tetori deri në Krishtlindje, njerëzit mund të kalonin një pjesë të madhe të vitit në maskim.
Maska veneciane mund të bëhen prej lëkure, porcelani ose duke përdorur teknikën origjinale të qelqit. Maska origjinale ishin mjaft të thjeshta në dizajn, dekorim dhe shpesh kishin një funksion simbolik dhe praktik. Në ditët e sotme, shumica e maskave italiane janë bërë me aplikimin e gesso dhe fletë ari dhe janë pikturuar me dorë duke përdorur pendë natyrale dhe gems për të dekoruar, kryesisht nga fabrikat amerikane. Ky konkurs përshpejton rënien e kësaj mjeshtërie historike të veçantë për qytetin e Venecias.
Në këtë karnival përdoren maskat e ndryshme, disa me emra indentifikues. Njerëzit me profesione të ndryshme mbanin maska të ndryshme.
Llojet kryesore të maskave veneciane janë bauta, moretta, gnaga, medico della pesta, pantalone, arlechino, colombina.

​

Bauta​

Kostumi përbëhet nga një kapelë e zezë, një vello dhe një tabarro, një mantel, i cili dyfishohet mbi supet, fillimisht me ngjyrë të bardhë, të thellë blu ose të kuqe, dhe zbukuruar me frills dhe fringes. Veshja dhe vello e veshur me këtë kostum e bëri të lehtë fshehjen e armëve, gjë që detyroi shtetin e Venecias të nxjerrë disa dekrete që rregullojnë veshjen e kostumeve. Një ndëshkim shumë i ashpër iu dha çdo personi që shkel këto rregulla.
Maska tipike e veshur me këtë kostum është larva, një maskë kryesisht e bardhë, forma e veçantë e së cilës lejon që veshësi të hajë dhe pijë pa e hequr atë. Ky kostum mund të vishet edhe nga burrat dhe gratë.

​

Moretta​

Zakonisht e veshur nga gratë, moretta është një maskë ovale, pa shirita, kadife që është e mbyllur tek goja, që mbahet në vend me një buton të shtrënguar mes dhëmbëve, arsyeja pse quhet edhe ‘maskë memeci’ ose servetta muta. Emri i saj rrjedh nga fjala moro që do të thotë ‘e zezë’ në gjuhën venedikase.

​

Gnaga​

Ky kostum vishet nga meshkuj që maskohen si femra. Veshja tradicionale Gnaga përfshin veshje femërore dhe një maskë që portretizon një mace femër. Shpesh vishej me një shportë nën krah, e cila zakonisht përmbante një kotele të vogël. Personi i veshur me kostum zakonisht do të sillej si një kortez i plebejas, duke shqiptuar tinguj akute dhe duke bërë mjau, zërin e maces.

​

Medico della peste​

Maska medico della peste


Fillimisht, medico della peste nuk ishte një maskë karnaval, por një veshje e shpikur nga mjeku francez Charles de Lorme, dhe e veshur si një mbrojtje kundër murtajës.
Është e lidhur në thelb me historinë e Venecias, pasi qyteti u godit nga disa shpërthime murtajash midis viteve 1361 dhe 1680. Më e rënda, në vitet 1630–31, regjistroi viktima të 46,000 njerëzve nga një popullsi prej 140,000. Disa historianë besojnë se ndikimi i murtajës italiane në jetën dhe tregtinë ishte i tillë që përfundimisht rezultoi në rrëzimin e Republikës së Venecias.
Veshja medico della peste përbëhej nga një pëlhurë e zezë me gjatësi të kyçit të këmbës dhe / ose fustan i bërë nga pëlhura të rënda dhe doreza mbrojtëse zakonisht të depiluara dhe nga një maskë në formë të zogut me një sqep të gjatë. Maska dalluese ishte përgjithësisht e bardhë me dy vrima të rrumbullakëta të syve të mbuluara me xham. Kishte dy vrima të vogla në hundë dhe veproi si një lloj frymëmarrësi (ose maskë primitive e gazit), e mbushur me erëza, barishte të imëta, kamfor dhe substanca të tjera aromatike të forta, që gjoja pastruan viktimat e murtajës ajrore kishin marrë frymë. Ideja ishte të mbanin larg erërat e këqija, pasi mendohej se ishin shkaktari kryesor i sëmundjes.

​

Pantalone​

Pantalone është një nga maskat më të lashta veneciane. Titulli i tij i plotë është Pantalone de’Bisognosi, i njohur gjithashtu si I/ Magnifico, ose Babilonio.
Ekzistojnë teori të ndryshme për origjinën e emrit. Një teori sugjeron që ajo rrjedh nga Shën Pantaleone një nga shenjtorët e Venecias që ka një kishë kushtuar kujtesës së tij në sestiere Dorsoduro. Kisha është e famshme për pikturën e saj të jashtëzakonshme në tavan, që përshkruan martirizmin dhe apoteozën e Shën Pantalon.
Një teori më e besueshme është se emri i maskës rrjedh nga pianta-leone (bimore-the-luan), duke iu referuar zakonit venecian për të ‘mbjellë’ flamurin e tyre (duke mbajtur një luan me krahë si simbolin tradicional të Venecias) kudo që ata vendosnin këmbë. Si medico della peste, il Pantalone është një personazh i Commedia del’Arte. Ai është një tregtar i vjetër, i dashur dhe i imët, i veshur me një mantel të zi, kapelë leshi, pantallona të shkurtra dhe çorape të gjata, të kuqe (pantaloni), veshja tipike e tregtarëve venecianë. Ai është portretizuar me hundë të gjatë, vetullat e zgjatura, një cjap me pikëllim, ndërsa një domino i zi fsheh gjysmën e fytyrës së tij.

​

Arlecchino​

Arlecchino, është një karakter zanni i commedia. Ai është menduar të jetë një lloj "egërsie fisnike", pa arsye dhe plot emocione, fshatar, shërbëtor, madje edhe skllav. E zeza e tij e pikturuar me origjinë prej lëkure gjysmë maskë prej druri dhe më vonë, e përshkruan atë sikur të ketë një hundë të shkurtër, të butë, majmuni, një grup me vetulla të gjera, të rrumbullakëta, me hark, një mjekër të rrumbullakosur dhe gjithnjë një "gungë" mbi ballin e tij që do të thoshte shenjoni bririn e një djalli. Ai është një kundërpeshë teatrale për dhe shpesh shërbëtor i Pantalone, dhe të dy personazhet shpesh shfaqeshin së bashku në skenë.

​

Colombina​

E dashura e Arlecchino, Colombina (e njohur edhe si Arlecchina), nuk është një maskë e vërtetë, pasi Servetta vesh fytyrën e saj ose, më rrallë, një gjysmë maskë, vetëm duke supozuar kostumin dhe dialektin e rajonit që zgjedh të përfaqësojë.
Dy herë në ditë gjatë karnavalit të Venecias një konkurs me kostumet më të mira të maskuara zhvillohet në Piazza San Marco. Konkurrentët sfilojnë në paradë, duke sfiduar njëri-tjetrin me maskat, kostumet, pendët, paruke dhe kapelët.

​

 

[Lina]

Greqi, Karnavalet me
parada madhështore në rrugë!

Festa e karnavaleve është përzierje maskash, kostumesh nga më të guximshmet, këngësh, vallesh e paradash. Festimet kanë nisur që mbrëmjen e djeshme në disa qytete të Greqisë. Një ndër qytetet greke që shquhet për “Karnavalet” e tij është Patra, e cila është ndezur nga ngjyrat dhe zërat gjatë mbrëmjes së djeshme.




Greqia, vendi ka ku buruan festat me maska, satira e teatro, feston sot ditën e Karnavaleve. Karnavalet përbëjnë një festë shumëngjyrëshë pagane, me prejardhje nga festat e Dionisit që zunë fill në antikitetin grek. Megjithatë, tashmë festohen ditën kur fillon Kreshma, katër javë përpara të Dielës së madhe.

Një ndër qytetet greke që shquhet për “Karnavalet” e tij është Patra, e cila është ndezur nga ngjyrat dhe zërat gjatë mbrëmjes së djeshme.

Për banorët dhe vizitorët e Patrës, eshte argëtimi, humori dhe lirie. Vend kryesor zinte satira e përfshirë në këngë, teatro, kukulla e kostume, karakteristike kjo për një paradë karnavalesh. Këta elementë krijuan një atmosferë të këndshme festive.

Me mijëra vizitorë, të rinj, familjarë dhe fëmijë përfshihen në madështinë e Karnavaleve. Festimet zgjatin deri në mëngjes.