Organizata Amerikane për studimin e mjedisit (Oqeanisë NOAA Kombëtare dhe Administratës Atmosferike), duke përdorur hidrolokator dhe robotet me anije tyre Okeanos Explorer, në thellësitë e Marianas Trench ka regjistruar një krijesa te quditshme qe kurrë me parë nuk eshte pare.
Welcome to the forum 👋, Guest
To access the forum content and all our services, you must register or log in to the forum. Becoming a member of the forum is completely free.
-
PËRSHËNDETJE VIZITOR!
Nëse ju shfaqet ky mesazh do të thotë se ju nuk jeni regjistruar akoma. Anëtarët e rregjistruar kanë privilegjin të marrin pjesë në tema të ndryshme si dhe të komunikojnë me anëtarët e tjerë. Bëhu pjesë e forumit Netedy.com duke u REGJISTRUAR këtu ose nëse ke një llogari KYCU. Komunikim alternative i ketij forumi me vajza dhe djem nga te gjithe trevat shqiptare? Hyr ne: CHAT SHQIP.
You are using an out of date browser. It may not display this or other websites correctly.
You should upgrade or use an alternative browser.
You should upgrade or use an alternative browser.
Kuriozitet nga shkenca.....
- Thread starter Alboy
- Data e fillimit
Çdo ditë, teknologjia po përparon më shumë dhe më shpejt, por progresi më i madh është arritur në fushën e robotikës dhe shkencave kompjuterike. Shkencëtarët, inxhinierët dhe zhvilluesit të cilët do të konkurrojnë për të krijuar robots (androids) për të kujtuar sa më shumë njerëz, dhe të cilët do të mësojnë natyrshëm dhe në mënyrë të pavarur pas programimit fillestar. Një nga shembujt më interesante të robotëve që autonome "mendojnë" dhe të komunikojnë me njerëz është se PKD është në bisedë të relaksuar me një gazetar, foli fjalë të tilla si ato të serisë filmit Terminator
50 KURIOZITETET ME TE RALLA NE BOTE!
1. Femra që ka lindur më shumë fëmijë është një ukrainase. Ajo ka lindur 69 fëmijë, nga të cilët vetëm dy i kishin vdekur gjatë lindjes.
2. Fëmija më i rëndë në botë është lindur në vitin 1954 nga italiania Carmelina Fdele nga Aversa. Djali i saj peshonte ditën e lindjes 10,2 kg.
3. Bethoveni para se të kompozonte fuste kokën në ujë. Anjshtanji deri në moshën 9 vjeç nuk fliste normalisht.
4. I vetmi majmun që është dënuar nga një gjykatë e vërtetë është shimpanzeja Coco në Florida, në vitin 1984. Ky majmun jetonte me një të papunë artist, i cili jepte spektakle të vogla. Shuma e vjedhur arrinte vlerat 200 000 USD. Ai u dënua me burgim të përjetshëm.
5. Libri që mban rekordin më të madh për shitje është ai i Hillary Klintonit, me librin autobiografi “Histori e përjetuar”. Në ditën e parë të hedhjes në treg të këtij libri, në qershor të vitit 2003, u shitën në një ditë (rekord) 200 000 ekzemplarë të tij.
6. Mbiemri më i shpeshtë në botë në rangun internacional është mbiemri Chang. Rreth 75 milionë njerëz në Kinë kanë këtë mbiemër. Vendin e dytë e ka mbiemri Smith në Angli. Rreth 800 000 veta e kanë këtë mbiemër.
7. Kazinoja më e madhe e botës gjendet në MGM – HOTEL, në metropolin e Las Vegasit. Në një sipërfaqe afërsisht 16 000 kuadrat metër, gjenden pothuajse 3500 automate të lojërave të ndryshme dhe 165 tavolina loje.
8. Biblioteka më e madhe në botë gjendet në kryeqytetin amerikan Uashington. Kjo bibliotekë u ndërtua në 24 Prill 1800. Në të gjenden 107 milionë shkrime të të gjitha arteve.
9. I vetmi elefant në botë që flet është pjesëtar i një cirku rus. Ky elefant mundet të thotë deri në 20 fjali. Elefanti ka jetuar që në vogëli mes njerëzve dhe ka arritur të artikulojë tinguj njerëzish.
10. Burri më i shkurtër në botë është Gul Mohammed nga India. Pas matjeve të bëra më 19 qershor 1990 në spitalin “Rahm Manohar” të New Delphit (In), u arrit se ai është vetëm 57 cm dhe mban deri më sot rekordin.
11. Si gruaja më e vogël në botë deri me sot është konsideruar Pauline Musters, e lindur në 26 nëntor 1876 në Holandë. Mbas lindjes së saj, ajo ishte vetëm 30 cm. Në moshën 9-vjeçare ajo ishte 55 cm dhe peshonte vetëm 1,5 kg, ndërsa në moshën 19-vjeçare ajo arriti vetëm në 61 cm e gjatë.
12. Shteti që konsumon më shumë bukë në botë është Turqia. Llogaritjet tregojnë se mesatarja e çdo personi në përdorimin e bukës arrin në 199,6 kg.
13. Pijanecët më të shumtë në botë janë në Irlandë. Çdo personi i takon të pijë mesatarisht 12,3 litër pije alkoolike, verë, birrë etj.
14. Duhanxhinjtë më të shumtë ndodhen në Kinë. Sipas llogaritjeve të fundit, në Kinë janë shitur 1,69 bilionë cigare (më shumë se në çdo vend tjetër). Në gjithë botën janë shitur 5,5 bilionë cigare.
15. Operacioni më i gjatë në botë ka zgjatur 96 orë gjithsej. Ka nisur në datën 4 deri në datën 8 shkurt të vitit 1951, në një spital të Çikagos. Pacientja Getrude Lewandowski mbas operimit kishte reduktuar peshën e saj gjatë këtyre 96 orëve, nga 280 kg në 140 kg.
16. Rekordin për gjatësi për gratë e mban Zeng Jinlian nga Kina. Ajo tashmë ka vdekur, por rekordi nuk është thyer akoma. Ajo ishte 2 metër e 48 cm. (Ka vdekur më 13 shkurt 1982).
17. Rekordin për gratë me peshë më të rëndë mban amerikania Rosalie Bradford. Në janarin e vitit 1987 ajo arriti dhe kulmin e peshës së saj, me 544 kg.
18. Doktori më i ri në botë është Balamurali Ambati, i lindur në Amerikë më 29 qershor 1977. Ai u diplomua në Maunt Sinai SChool of Medicine në New York City, më 19 maj 1995, në moshën 17-vjeçare.
19. Binjakët më të rëndë në botë janë vëllezërit Billy Leoni, (lindur me 1946 dhe që vdiq në vitin 1979) me të vëllanë Benny LLoyd, po i lindur në vitin 1946 dhe që vdiq në vitin 2001. Ata peshonin pas moshës 6-vjeçare, njeri 337 kg dhe tjetri 328 kg.
20. Si mamaja më e vjetër në botë deri më sot mbahet Rossana dalla Corte, e cila lindi më 18 qershor 1994, në moshën 63-vjeçare, një djalë.
21. Sipas studimeve më të fundit, një mashkull harxhon mesatarisht 3350 orë gjatë gjithë jetës së tij duke u ruajtur e qethur.
22. Kur thyhet një xham disa copëza shpërndahen me shpejtësi 3000 milje në orë. Ndërkohë që shpejtësia e të tjerave është shumë herë më e vogël.
23. Ajsbergu më i madh i matur deri më sot ka qenë me gjatësi 200 milje dhe gjerësi 60 milje, ai ka pasur një sipërfaqe më të madhe se Belgjika.
24. Dallga më e madhe e regjistruar deri më sot ka qenë në vitin 1971 në ishullin Ishigaki, Japoni, me lartësi 85 m.
25. Në një natë të kthjellët, sipas astrologëve amerikanë, çdo njeri mund të shohë jo më pak se rreth 2000 yje me sy të lirë.
26. Vetëm mushkonjat femra pickojnë, ndërkohë që mushkonjat e seksit mashkull duan të “sorrollaten” në zona të ndotura si këneta, etj.
27. Në 1 kg limon ka më tepër sheqer se në 1 kg luleshtrydhe. Sipas dietologëve, është më mirë që limoni të konsumohet i shtrydhur në ujë.
28. Shteti me më tepër rrugë të asfaltuara në të gjithë botën mendohet të jetë Franca. Madje kjo është shënuar edhe në rekordet Gines.
29. Një shqiponjë mund ta shohë prenë e saj që 3000 metra larg, ndërkohë që kuajt mund të qëndrojnë deri në 1 muaj në këmbë.
30. Është vërtetuar që asnjë person nuk mund të teshtijë pa i mbyllur sytë. Shkencëtarët kanë bërë edhe eksperimente për këtë dhe kanë arritur në përfundimin se është e pamundur.
31. Nga barku i vajzës 20-vjeçare nga Devoni Jugor, Angli, u nxor “topi” nga qimet e flokëve të saj të cilat i kishte gëlltitur. Ai ishte i rëndë 2,5 kg. Operimi u realizua në mars 1985.
32. Kompjuterat modern janë ndërtuar duke u bazuar në sistemin nervor, por edhe kompjuteri modern nuk i afrohet as nivelit të një zvarritësi.
33. Një njeri i rritur merr frymë afërsisht 25 000 herë në ditë. Kurse rreth 27% e ushqimit në vendet e zhvilluara përfundon në koshat e plehrave.
34. Është vërtetuar që mundësia për të rënë rrufeja është 1 në 600,000. Kur ndodh të gjithë njerëzit nuk duhet të kenë gjëra të hekurta në duar.
35. Mjalti mund të qëndrojë pa u prishur 3000 vjet dhe për këtë arsye dylli i mjaltit përdoret për procesin e mumjazimit.
36. Video-lojërat i bëjnë fëmijët e trashë dhe agresivë, ndërkohë që përdorimi i tepër i kompjuterit orar pa orar u dëmton atyre qetësinë nervore.
37. Shtëpiaket tradhtojnë burrat virtualisht. Ato janë të kënaqura me aktivitetin e tyre fizik dhe kërkojnë nga “miku” i internetit kënaqësi shpirtërore.
38. Rekordin e martesave e ka thyer një 85-vjeçar, i cili është martuar plot 130 herë. Ngjarja e pazakontë ka ndodhur në Kenia, ku Ancentus Akuku ka deklaruar se i është dashur shumë mund dhe diktaturë për të pasur familje të lumtur.
39. Një amerikan kaloi një javë në burg për arsye se tre fëmijët e tij të vegjël ishin djegur nga dielli gjatë pushimeve në plazh.
40. Ndërtimi i Shtëpisë së Bardhë në Amerikë filloi në vitin 1792. Në vitin 1800 presidenti dhe zonja John Adams ishin familja e parë që jetuan aty.
41. Lotët është zbuluar se kanë efekt që të zhdukin bakteriet dhe të mbrojnë sytë nga infeksionet.
42. Në gjuhën e njeriut gjenden 100 lloje damarësh për të shijuar. Në sy gjenden 130 milionë qeliza shikimi.
43. Krokodili është e vetmja kafshë që vazhdon e zgjatet deri në ditën e fundit të ekzistencës, centimetrat e saj ndryshojnë nga muaji në muaj.
44. Titaniku është anija që konsiderohet si anija e parë gjigante në botë. Kapaciteti ka qenë 46000 tonë, me gjatësi 268 m dhe lartësi 53 m. Mund të udhëtonin 1343 udhëtarë.
45. Kënga më e gjatë në botën e muzikës mbahet himni sovjetik, i përbërë nga 65 strofa. Në maj të vitit 1987, një moderator kanadez mendoi ta shtonte himnin, i cili brenda pak javësh rekordi arriti në 689 strofa.
46. Nga një operacion në tëmth që iu bë një pacienti në Londër, kirurgët hoqën afro 230530 gurë të vegjël nga tëmthi i tij me madhësi 1,5 deri 15 milimetra.
47. Truri më i vjetër në botë është gjetur nga arkeologët në Torfmoor në Florida. Është gjendur truri i një 45-vjeçareje e cila kishte jetuar afërsisht 8000 vjet më parë.
48. Poezia më e gjatë në botë u përfundua mbas 30 vitesh punë nga shkrimtari Jose´ Rumanzo nga Ecuador. “Perusia” përbëhet nga 7 volume, me 5000 faqe gjithsej dhe nga 230 000 rreshta.
49. Syri i një struci është më madh se truri i tij, ndërkohë që në trurin e maceve ka më shumë se 32 muskuj.
50. Është vërtetuar që një ari i rritur mund të vrapojë po aq shpejt sa një kalë. Kurse breshka mund të ecë me 10 km në orë.
1. Femra që ka lindur më shumë fëmijë është një ukrainase. Ajo ka lindur 69 fëmijë, nga të cilët vetëm dy i kishin vdekur gjatë lindjes.
2. Fëmija më i rëndë në botë është lindur në vitin 1954 nga italiania Carmelina Fdele nga Aversa. Djali i saj peshonte ditën e lindjes 10,2 kg.
3. Bethoveni para se të kompozonte fuste kokën në ujë. Anjshtanji deri në moshën 9 vjeç nuk fliste normalisht.
4. I vetmi majmun që është dënuar nga një gjykatë e vërtetë është shimpanzeja Coco në Florida, në vitin 1984. Ky majmun jetonte me një të papunë artist, i cili jepte spektakle të vogla. Shuma e vjedhur arrinte vlerat 200 000 USD. Ai u dënua me burgim të përjetshëm.
5. Libri që mban rekordin më të madh për shitje është ai i Hillary Klintonit, me librin autobiografi “Histori e përjetuar”. Në ditën e parë të hedhjes në treg të këtij libri, në qershor të vitit 2003, u shitën në një ditë (rekord) 200 000 ekzemplarë të tij.
6. Mbiemri më i shpeshtë në botë në rangun internacional është mbiemri Chang. Rreth 75 milionë njerëz në Kinë kanë këtë mbiemër. Vendin e dytë e ka mbiemri Smith në Angli. Rreth 800 000 veta e kanë këtë mbiemër.
7. Kazinoja më e madhe e botës gjendet në MGM – HOTEL, në metropolin e Las Vegasit. Në një sipërfaqe afërsisht 16 000 kuadrat metër, gjenden pothuajse 3500 automate të lojërave të ndryshme dhe 165 tavolina loje.
8. Biblioteka më e madhe në botë gjendet në kryeqytetin amerikan Uashington. Kjo bibliotekë u ndërtua në 24 Prill 1800. Në të gjenden 107 milionë shkrime të të gjitha arteve.
9. I vetmi elefant në botë që flet është pjesëtar i një cirku rus. Ky elefant mundet të thotë deri në 20 fjali. Elefanti ka jetuar që në vogëli mes njerëzve dhe ka arritur të artikulojë tinguj njerëzish.
10. Burri më i shkurtër në botë është Gul Mohammed nga India. Pas matjeve të bëra më 19 qershor 1990 në spitalin “Rahm Manohar” të New Delphit (In), u arrit se ai është vetëm 57 cm dhe mban deri më sot rekordin.
11. Si gruaja më e vogël në botë deri me sot është konsideruar Pauline Musters, e lindur në 26 nëntor 1876 në Holandë. Mbas lindjes së saj, ajo ishte vetëm 30 cm. Në moshën 9-vjeçare ajo ishte 55 cm dhe peshonte vetëm 1,5 kg, ndërsa në moshën 19-vjeçare ajo arriti vetëm në 61 cm e gjatë.
12. Shteti që konsumon më shumë bukë në botë është Turqia. Llogaritjet tregojnë se mesatarja e çdo personi në përdorimin e bukës arrin në 199,6 kg.
13. Pijanecët më të shumtë në botë janë në Irlandë. Çdo personi i takon të pijë mesatarisht 12,3 litër pije alkoolike, verë, birrë etj.
14. Duhanxhinjtë më të shumtë ndodhen në Kinë. Sipas llogaritjeve të fundit, në Kinë janë shitur 1,69 bilionë cigare (më shumë se në çdo vend tjetër). Në gjithë botën janë shitur 5,5 bilionë cigare.
15. Operacioni më i gjatë në botë ka zgjatur 96 orë gjithsej. Ka nisur në datën 4 deri në datën 8 shkurt të vitit 1951, në një spital të Çikagos. Pacientja Getrude Lewandowski mbas operimit kishte reduktuar peshën e saj gjatë këtyre 96 orëve, nga 280 kg në 140 kg.
16. Rekordin për gjatësi për gratë e mban Zeng Jinlian nga Kina. Ajo tashmë ka vdekur, por rekordi nuk është thyer akoma. Ajo ishte 2 metër e 48 cm. (Ka vdekur më 13 shkurt 1982).
17. Rekordin për gratë me peshë më të rëndë mban amerikania Rosalie Bradford. Në janarin e vitit 1987 ajo arriti dhe kulmin e peshës së saj, me 544 kg.
18. Doktori më i ri në botë është Balamurali Ambati, i lindur në Amerikë më 29 qershor 1977. Ai u diplomua në Maunt Sinai SChool of Medicine në New York City, më 19 maj 1995, në moshën 17-vjeçare.
19. Binjakët më të rëndë në botë janë vëllezërit Billy Leoni, (lindur me 1946 dhe që vdiq në vitin 1979) me të vëllanë Benny LLoyd, po i lindur në vitin 1946 dhe që vdiq në vitin 2001. Ata peshonin pas moshës 6-vjeçare, njeri 337 kg dhe tjetri 328 kg.
20. Si mamaja më e vjetër në botë deri më sot mbahet Rossana dalla Corte, e cila lindi më 18 qershor 1994, në moshën 63-vjeçare, një djalë.
21. Sipas studimeve më të fundit, një mashkull harxhon mesatarisht 3350 orë gjatë gjithë jetës së tij duke u ruajtur e qethur.
22. Kur thyhet një xham disa copëza shpërndahen me shpejtësi 3000 milje në orë. Ndërkohë që shpejtësia e të tjerave është shumë herë më e vogël.
23. Ajsbergu më i madh i matur deri më sot ka qenë me gjatësi 200 milje dhe gjerësi 60 milje, ai ka pasur një sipërfaqe më të madhe se Belgjika.
24. Dallga më e madhe e regjistruar deri më sot ka qenë në vitin 1971 në ishullin Ishigaki, Japoni, me lartësi 85 m.
25. Në një natë të kthjellët, sipas astrologëve amerikanë, çdo njeri mund të shohë jo më pak se rreth 2000 yje me sy të lirë.
26. Vetëm mushkonjat femra pickojnë, ndërkohë që mushkonjat e seksit mashkull duan të “sorrollaten” në zona të ndotura si këneta, etj.
27. Në 1 kg limon ka më tepër sheqer se në 1 kg luleshtrydhe. Sipas dietologëve, është më mirë që limoni të konsumohet i shtrydhur në ujë.
28. Shteti me më tepër rrugë të asfaltuara në të gjithë botën mendohet të jetë Franca. Madje kjo është shënuar edhe në rekordet Gines.
29. Një shqiponjë mund ta shohë prenë e saj që 3000 metra larg, ndërkohë që kuajt mund të qëndrojnë deri në 1 muaj në këmbë.
30. Është vërtetuar që asnjë person nuk mund të teshtijë pa i mbyllur sytë. Shkencëtarët kanë bërë edhe eksperimente për këtë dhe kanë arritur në përfundimin se është e pamundur.
31. Nga barku i vajzës 20-vjeçare nga Devoni Jugor, Angli, u nxor “topi” nga qimet e flokëve të saj të cilat i kishte gëlltitur. Ai ishte i rëndë 2,5 kg. Operimi u realizua në mars 1985.
32. Kompjuterat modern janë ndërtuar duke u bazuar në sistemin nervor, por edhe kompjuteri modern nuk i afrohet as nivelit të një zvarritësi.
33. Një njeri i rritur merr frymë afërsisht 25 000 herë në ditë. Kurse rreth 27% e ushqimit në vendet e zhvilluara përfundon në koshat e plehrave.
34. Është vërtetuar që mundësia për të rënë rrufeja është 1 në 600,000. Kur ndodh të gjithë njerëzit nuk duhet të kenë gjëra të hekurta në duar.
35. Mjalti mund të qëndrojë pa u prishur 3000 vjet dhe për këtë arsye dylli i mjaltit përdoret për procesin e mumjazimit.
36. Video-lojërat i bëjnë fëmijët e trashë dhe agresivë, ndërkohë që përdorimi i tepër i kompjuterit orar pa orar u dëmton atyre qetësinë nervore.
37. Shtëpiaket tradhtojnë burrat virtualisht. Ato janë të kënaqura me aktivitetin e tyre fizik dhe kërkojnë nga “miku” i internetit kënaqësi shpirtërore.
38. Rekordin e martesave e ka thyer një 85-vjeçar, i cili është martuar plot 130 herë. Ngjarja e pazakontë ka ndodhur në Kenia, ku Ancentus Akuku ka deklaruar se i është dashur shumë mund dhe diktaturë për të pasur familje të lumtur.
39. Një amerikan kaloi një javë në burg për arsye se tre fëmijët e tij të vegjël ishin djegur nga dielli gjatë pushimeve në plazh.
40. Ndërtimi i Shtëpisë së Bardhë në Amerikë filloi në vitin 1792. Në vitin 1800 presidenti dhe zonja John Adams ishin familja e parë që jetuan aty.
41. Lotët është zbuluar se kanë efekt që të zhdukin bakteriet dhe të mbrojnë sytë nga infeksionet.
42. Në gjuhën e njeriut gjenden 100 lloje damarësh për të shijuar. Në sy gjenden 130 milionë qeliza shikimi.
43. Krokodili është e vetmja kafshë që vazhdon e zgjatet deri në ditën e fundit të ekzistencës, centimetrat e saj ndryshojnë nga muaji në muaj.
44. Titaniku është anija që konsiderohet si anija e parë gjigante në botë. Kapaciteti ka qenë 46000 tonë, me gjatësi 268 m dhe lartësi 53 m. Mund të udhëtonin 1343 udhëtarë.
45. Kënga më e gjatë në botën e muzikës mbahet himni sovjetik, i përbërë nga 65 strofa. Në maj të vitit 1987, një moderator kanadez mendoi ta shtonte himnin, i cili brenda pak javësh rekordi arriti në 689 strofa.
46. Nga një operacion në tëmth që iu bë një pacienti në Londër, kirurgët hoqën afro 230530 gurë të vegjël nga tëmthi i tij me madhësi 1,5 deri 15 milimetra.
47. Truri më i vjetër në botë është gjetur nga arkeologët në Torfmoor në Florida. Është gjendur truri i një 45-vjeçareje e cila kishte jetuar afërsisht 8000 vjet më parë.
48. Poezia më e gjatë në botë u përfundua mbas 30 vitesh punë nga shkrimtari Jose´ Rumanzo nga Ecuador. “Perusia” përbëhet nga 7 volume, me 5000 faqe gjithsej dhe nga 230 000 rreshta.
49. Syri i një struci është më madh se truri i tij, ndërkohë që në trurin e maceve ka më shumë se 32 muskuj.
50. Është vërtetuar që një ari i rritur mund të vrapojë po aq shpejt sa një kalë. Kurse breshka mund të ecë me 10 km në orë.
Vjen portofoli inteligjent, kurrë nuk do ta humbisni
View attachment 18416View attachment 18416View attachment 18416
Kemi parë makina inteligjente, telefona inteligjentë, dhe shtëpi inteligjente- ka ngelur ndonjë pajisje që nuk përfundon me fjalën “inteligjente”? Po, portofoli deri tani nuk ka qenë inteligjent, por që nga tani e tutje do të përdoret edhe togfjalëshi “portofoli inteligjent”. Portofoli inteligjent mund të duket si një pajisje e modës prej lëkure, por ai në fakt është krijuar posaçërisht për të mos u humbur më.
Ky portofol inteligjent ka të integruar Bluetooth BLE si dhe sistemin gjurmues GPS. Ai funksionon edhe si adaptues për telefonin tuaj inteligjent me baterinë me kapacitet 1,000mAh.
Ja si funksionon: Në momentin që telefoni juaj lidhet me portofolin inteligjent, ata do të vëzhgojnë gjithmonë njëri-tjetrin. Nëse e harroni portofolin tuaj në restorant, telefoni juaj do t’ju njoftojë menjëherë. Ose para se të shkatërroni të gjithë shtëpinë për të gjetur portofolin, ju mund të përdorni aplikacionin SmartWallet në telefonin tuaj për të aktivizuar zilen përkatëse tek portofoli. Falë këtij portofoli inteligjent, jeta juaj do të bëhet më e lehtë.
Personalisht me duhet nji si ky Ky portofol inteligjent ka të integruar Bluetooth BLE si dhe sistemin gjurmues GPS. Ai funksionon edhe si adaptues për telefonin tuaj inteligjent me baterinë me kapacitet 1,000mAh.
Ja si funksionon: Në momentin që telefoni juaj lidhet me portofolin inteligjent, ata do të vëzhgojnë gjithmonë njëri-tjetrin. Nëse e harroni portofolin tuaj në restorant, telefoni juaj do t’ju njoftojë menjëherë. Ose para se të shkatërroni të gjithë shtëpinë për të gjetur portofolin, ju mund të përdorni aplikacionin SmartWallet në telefonin tuaj për të aktivizuar zilen përkatëse tek portofoli. Falë këtij portofoli inteligjent, jeta juaj do të bëhet më e lehtë.
View attachment 18416View attachment 18416View attachment 18416
SiKur asgje te mos dime nga shkeca keto 10 gjera duhet ti dime
Ky artikull do të shpjegojë dhjetë konceptet bazë që të gjithë ne duhet ti njohim për most u ndjerë në siklet kur flitet për shkencë dhe të kuptojmë të rejat për të cilat flasin burimet e informacionit. Është një listë pashmangshmërisht arbitrare e cila bazohet në tre shkencat bazë: biologjia, fizika dhe kimia. Jashtë kësaj liste kanë mbetur disa teori që janë të famshme por këtu shihet qartë se shkencëtarët bihen mjaftë mirë dakortë me idetë e tyre në krahasim me kritikët letrarë. Në faktë kjo listë me dhjetë teoritë bazë është formuluar më kollaj se sa do të formulohej përshëmbull lista e dhjetë romanëve më të mirë të viteve 1900. Normalisht duhen bërë shumë thjeshtëzime dhe shkurtime për të përmbledhur koncepte për të cilat janë derdhur lumenj boje. Duke lexuar këtë artikull, lexuhesit dohet të reagojnë me një koment të tipit: "Ah, kuptova, në fund të fundit nuk është aq e vështirë se sa e mendoja më parë". Veç se është dhënë një përkufizim elementar i çdo koncepti, është munduar të shpjegohet rëndësia e tij dhe se cilat janë prospektivat e ardhshme në atë fushë.
Më e rëndësishmja është që shkencën mos ta marrim tepër seriozisht. Në faktë është pretendohet se fëmijët nuk interesohen më për shkencën në momentin kur ajo nuk është më zbavitëse. Shkenca nuk duhet parë si një seri faktesh të mërzitëshme por si një bashkësi ideshë entuziazmante. Ato janë një oqean i madh eksperiencash njerëzore. Nuk është e rëndësishme që të gjithë të dinë gjithçka për shkencën por cilido prej nesh duhet të jetë në gjëndje të bëjë pyetjen: "Si shpjegohet?". Përtej interest intelektual ka një miljon motive praktike për të cilat çdo qytetar duhet të ketë një njohuri elementare të paktën për tre shkencat bazë.
Evolucioni
1Teoria e evolucionit është e vlefshme sot po aq sa ishte edhe 150 vite më parë, kur Çarls Darvin e ilustroi me një elegancë të madhe në librin "Origjina e specieve". Mekanizmi i evolucionit varet nga fakti se në të gjithë organizmat, nga mikrobet te qëniet njerëzore janë vënë re ndryshime të vogla që transmetohen në mënyrë trashëguese. Në këtë mënyrë të gjithë pjesëtarët e një gjenerate të re janë paksa të ndryshëm nga paraardhësit e tyre. Pjesa më e madhe e ndryshimeve ka një efekt asnjanës ose negative në kapacitetin e organizmit për të mbijetuar dhe për tu riprodhuar por mbitëgjitha vihet re një ndryshim që rrit kapacitetin e tij për të jetuar më mirë në ambjentin se ku ndodhet. Këtp lloj ndryshimesh pozitive kanë tendencën për tu përhapur ndërmjet popujve të ndryshëm. Një karakteristikë e rëndësishme e evolucionit darvinian është se fokusohet mbi individët në veçanti. Nuk egziston një mekanizëm i përzgjedhjes natyrore në gjëndje të modifikojë një specie në kompleksitetin e saj, kjo mund të ndodh ndërmjet grumbullimit të ndryshimeve që sjellin si rrjedhojë mbijetesën e individëve më të përshtatshëm.
Ritmi i evolucionit varion ndërmjet tipeve të ndryshëm të organizmave jetokë dhe ambjenteve të ndryshme në të cilat ndodhen ato. Kur presioni ështëi madh evolucioni është akoma më i shpejtë. Për shëmbull, kur bakteriet ekspozohen ndaj antibjotikëve, mutacionet që do ti rezistojnë ilaçit mund të lindin dhe të përhapen në një reze të gjerë me anë të popullsisë, brënda pak muajve. Gjithsesi biologët duhet të punojnë akoma shumë për të ndërtuar historinë e evolucionit. Pyetjet e mëdha që akoma nuk kanë gjetur përgjigje janë: si lindi jeta, pse evolucioni ka hasur një përshpejtim gjatë disa periudhave gjeologjike dhe cilët faktorë i kanë dhënë origjinë inteligjencës njerëzore?
Gjenet dhe DNA
2 Darvini nuk e njihte mekanizmin biokimik të evolucionit, por gjenetika e viteve nëntëqind ka dëshmuar se njësia bazë e trashëgimisë është gjeni i cili përbëhet nga DNA-ja. Kemi dy kopje secila nga njëri prind me rreth 20 mijë gjene njerëzor. Nëse një nga të dyja është e dëmtuar, tjetra mundohet të kompensojë dëmin e shkaktuar. Falë Franciz Krik dhe Xhejms Uatson, që nga viti 1953 dimë se Dna-ja ka një strukturë e cila formohet nga dy spirale të cilat lidhen me disa njësi biokimike. Egzistojnë katër tipe të këtyre njësive të njohura me shkronjën e parë të emrave të tyre: G, A, C dhe T. Në një model molecular të Dna-së duken si një shkallëz e përdredhur në vetëvete.
Kodi gjenetik është i njëjti për të gjitha krijesat e gjalla. Sekuenca e njësive biokimikë të Dna-së të lartëpërmëndur përkëthehet në aminoacide, ato çfarë formojnë proteinat (proteinat janë molekulat biologjike që bëjnë pjesën më të madhe të punës brënda një trupi jetik). Mutacionet e rastësishme të Dna-së, bashkë me përzierjen e gjeneve që verifikohet ndërmjet riprodhimit seksual, bëjnë të mundur variacionet që mundësojnë evolucionin.
Big Bang
3Që prej gjysëm shekulli big bang është modeli kozmologjik standart i university. Sipas kësaj teorie i gjithë materiali dhe energjia kanë prejardhur nga një "rrallësi" fillestare dëndësie dhe temperature infinite. Që nga momenti i big bang, universi vazhdon të shpërndahet dhe të ftohet.
Provat që mbështesin teorinë e big bang janë tre. Në rradhë të parë, galaksitë largohen prej nesh me një shpejtësi në proporcion me distancën e tyre, gjë që bën të kuptosh se shpërndarja ka nisur nga një pikë e vetme. E dyta tregon se universi është i pushtuar nga një "rezatim kozmik" që pretendohet se është një rezatim i dobët i mbetur nga energjia e big bang. Dhe i treti provon se sasia e elementëve kimik më të zakonshëm që janë vëzhguar nga astronomët në hapsirë, kanë një ngjashmëri të ngyshtë me eksplorimet e big bang. Ndërsa se çfarë ka pasur përpara big bangut, në mënyrë shkencore nuk mund të shpjegohet por kjo nuk i ka penguar shkencëtarët që ta bëjnë një pyetje të tillë. Sipas një hipoteze shumë popullore, mund të egzistoj një numër i pafund universesh, ku secili prej tyre gëzon ligje fizike ndoshta pak të ndryshme nga ajo e dikujt tjetër. Gjithsesi sot, kozmologët besojnë se universi ynë do të vazhdoj të shpërndahet deri sa të humbasë në një azgjë të ftohtë dhe të shkretë. Megjithatë kozmologjia është një nga sektorët më pak të parashikueshëm. Në dhjetë vitet e ardhshëm, një gjeneratë e re teleskopësh qiellorë dhe tokësorë do të na lejojnë të mbledhim më shumë informacione të cilat do të na njohin më shumë me universin tonë.
Relativiteti
4Nëse Çarls Darvin dhe teoria e tij e evolucionit janë simbolet e mëdhaja të shkencës në vitet 1800, Albert Ajnshtain dhe relativiteti janë ato të viteve 1900. Teoria e relativitetit u publikua në dy pjesë të cilat ndikuan shumë në zhvillimet e mëtejshme të fizikës dhe kozmologjisë.
Teoria e relativitetit special, e publikuar në vitin 1905, tregonte se koha dhe distanca nuk janë absolute por varen nga lëvizja e vëzhguesit. Në bazë të këtij relativiteti special lind formula e famshme e=mc2, në të cilën e-ja përfaqëson energjinë, m-ja masën dhe c-ja shpejtësinë e dritës. Formula tregon se masa dhe energjia janë të barrazvlefshme, që shpejtësia e dritës në hapsirë është e njëjtë për të gjithë vëzhguesit në çfarëdolloj rrethane dhe se azgjë nuk mund të udhëtojë më shpejtë se shpejtësia e dritës (300 mijë kilometra për sekond).
Teoria e relativitetit të përgjithshëm, e publikuar në vitin 1915, shpjegonte edhe çështjen e gravitetit duke treguar se objektet e rënda shtrëmbërojnë sipërfaqen e hapsirës dhe të kohës me fushat e tyre gravitacionale. Relativiteti i përgjithshëm u vërtetua si teori pas testit të parë në vitin 1919 gjatë një eklipsi të diellit, ku teleskopët treguan disa reze dritë që vinin nga yje shumë të largët drita e të cilëve http://static.**************.com/images/smilies/puddytat.gifhyhej" nga graviteti i diellit. Diçka tjetër e vërtetuar kohë më vonë është egzistenca e vrimave të zeza branda galaksive dhe që prej tyre, për shkak të gravitetit shumë të madh, nuk del as dritë e as material. Përsa i përketë të ardhmes, askush nuk mund ta parashikojë atë në këtë aspekt. Sfida e madhe që teoria e fizikës nuk ka arrituar ta përfundojë akoma kombinimin e relativitetit me mekanikën e kuanteve. Këto dy teori kanë një vështirësi për të bashkëjetuar pa një bazë të përbashkët. Ndoshta një ditë një tjetër Ajnshtain do të gjejë teorinë e madhe që do ti bashkojë.
Mekanika e kuanteve
5Mekanika e kuanteve është zhvilluar paralelisht me teorinë e relativitetit. Madje mekanika e kuanteve është një fushë më e gjërë se sa relativiteti dhe është akoma më e vështirë për tu shpjeguar. Këtë kompleksitet e vërtetojnë edhe dy citime kontradiktore nga dy fizikantë të shquar.
Biels Bohr: "Nëse mekanika e kuanteve nuk ju ka tronditur thellësisht, atëherë nuk e keni kuptuar mirë".
Riçard Finman: "Besoj se mund të them pa asnjë druajtje se askush nuk e kupton mekanikën e kuanteve".
Nëse teoria e relativitetit shpjegon dhe merret me fenomene të shkallës së lartë të syudjuar nga astronomë dhe kozmologë, mekanika e kuanteve bëhet e rëndësishme sidomos në rastet e objekteve tepër të vegjël. Koncepti kyç i kësaj teorie është që, energjia dhe materiali nuk formojnë një vazhdueshmëri por janë të përbërë nga paketa të quajtura kuante. Ndërsa koncepti i dytë i rëndësishëm është ai i valë-grimcë: grimcat subatomike , pram und të konsiderohen edhe si valë por edhe si grimca. E njëjta dritë është një fluks grimcash, pra fotonesh dhe një seri valësh.
Brënda tridhjetë vjetësh arritja më e rëndësishme e mekanikës së kuanteve mund të jetë njehsimi kuantistik për prodhimin e kompjuterave tepër të fuqishëm krahasuar me ata aktualë. Një tjetër prespektivë por shumë e largët është ajo për të transferuar materialin nga një vënd në tjetrin pa pasur nëvojë të udhëtosh në hapsrirë apo në kohë.
Rezatimi
6Shpesh njerëzit tremben kur dëgjojnë të flitet për rezatim, sepse këtë term e kemi personalizuar vetëm me ato materialet radioaktive, incidentet apo alarmed radioaktive. Edhe pse në disa raste mund të jenë vdekjeprurëse, rezatimet ndodhen kudo dhe madje janë të domosdoshme për vetë jetën. Të gjitha llojet e rezatimeve janë të përbëra nga energji që udhëton në hapsirë. Rezatimet elektromanjetike janë valë drite. Frekuenca e tyre mbulon një specter që arrin nga valët e radios deri te rezet gama, duke kaluar përmesë dritës së dukshme. Diferenza ndërmjet tyre bazohet në nivelin e tyre të energjisë. Ato më të fortat quhen jonizues pasi mund të prodhojnë jonium duke hequr elektrone nga atomet. Në këtë kategori bëjnë pjesë rrezet x, rrezzet gama dhe grimcat subatomike që prodhohen nga izotopet radioaktivë. Rezzatimet jo jonizuese janë më pak të fuqishme. Por energjia nuk është faktori kryesor për të caktuar nivelin e rrezikut. Edhe dëndësia dhe ndriçimi janë të rëndësishëm. Një burim rrezatues jo i jonizuar por i dëndur si një dritë e fortë lazeri mund të jetë shumë më e rrezikshme se sa një masë minerali radioaktiv që lëshon grimca të jonizuara.
Në vitet në vazhdim do të jetë mjekësia ajo që do të përfitojë nga përparimi i kësaj fushe për të njohur më mirë trupin njerëzor.
Atomet dhe reaksionet nukleare
7Atomi është përbërësi kryesor i kimikës. Emri vjen nga fjala greke atomos, që do të thotë e padukshme edhe pse tashmë e dimë se një atom mund të ndahen në pjesë akoma më të vogla. Ai ka një bërthamë të formuar nga protone të ngarkuar pozitvisht dhe nga neutrone . Perreth është i rrethuar nga një re elektronesh, pra grimca të ngarkuara negativisht. Karakteri kimik i një atomi mbitëgjitha varet nga numri i protoneve që gjënden në bërthamën e tij, pra nga numri atomik.
Energjia atomike është një burim ku shumë vënde mendojnë të mbështeten në të ardhmen. Një projekt prej dhjetë milion dollarësh po ndërtohet në Francë: Reaktori eksperimental termonuklear ndërkombëtar (Iter).
Molekulat dhe reaksionet kimike
8Në Tokë atomet nuk egzistojnë të vfetëm gati asnjëherë por gjithmonë të bashkuar në formën e një molecule. Me flajë të tjera pjesa më e madhe e elementeve bashkohet për të formuar objekte. Kimia studjon reaksionet që krijojnë dhe modifikojnë lidhjet ndërmjet atomeve. Kimika organike më shumë interesohet për karbonin i cili është në gjëndje të formojë më shumë përbërje nga cilido tjetër element. Molekulat më të rëndësishme të jetës, proteinat dhe Dna-ja, janë zinxhirë të gjatë atomesh karboni të lidhura me element të tjerë, në veçanti me hidrogjenin, oksigjenin dhe azotin. Të gjitha reaksionet kimike leshojnë një energji të caktuar. Pjesa më e madhe e këtyre energjive shpesh vjen në formë nxehtësie: trupi ynë ngrohet nga reaksione organike të cilat vijnë nga oksidimi i ushqimit që hamë. Shumë reaksione kanë nevojë për një shtytje kimike. Kjo shtytje bëhet me anë të një katalizatori. Enzimat janë katalizatorët biologjik prej të cilëve varet jeta.
Dixhitali
9Bota e llogaritjeve, e telekomunikacionit dhe e elektronikës tashmë po bëhet totalishtë dixhitale. Informacionet si për shëmbull zëri njerëzor, imazhet televizive ose programet informatike, magazinohen dhe përpunohen në formën e disa shifrave binare ose ndryshe bit (0 dhe 1). Bota reale në faktë përdor sinjale analogjike. Pra ajo që dëgjojmë ose shikojmë nuk është një seri numrash por diçka që varion në mënyrë të vazhdueshme në hapsirë dhe në kohë. Kur transformohet nga ajo analogjike në sinjale dixhitale verifikohet një humbje informacioni, kjo sepse të dixhitalizosh do të thotë të marrësh një kampion të orignjinalit dhe jo ta transmetosh të gjithë atë. Por kjo humbje ja vlen pasi të dhënat dixhitale janë më të thjeshta për tu trasmetuar, magazinuar dhe përpunuar në mënyrë elektronike.
Të dhënat statistikore
10Kërkuesit kanë nevojë për një metodë statistikore për të stabilizuar nëse disa raporte janë reale apo të rastësishme. Që nga vitet njëzetë egzistojnë disa metoda matematikore që lejojnë të llogarisësh probabilitetet që rezultati i një eksperimenti është fryt i një aksidenti statistikor apo është një efekt real. Ky probabilitet identifikohet me shkronjën p. Limiti brënda të cilit është e mundur të konsiderosh një rezultat real - pra statistikisht kuptimplotë - varion nga një shkencë në tjetrën. përshëmbull në studimet biomjekësore vlera maksimale e p-së është ndërmjet 5 dhe 0,05 përqind. Me fjalë të tjera probabiliteti që rezultati të jetë i rastesishëm duhet të jetë mepak se një në 20.
Disa mëndojnë se shkenca bashkohore i jep shumë rëndësi të dhënave statistikore. Gjithsesi deri më sot askush nuk ka gjetur një alternativë të thjeshtë për të vlerësuar rezultatet e eksperimenteve.
Më e rëndësishmja është që shkencën mos ta marrim tepër seriozisht. Në faktë është pretendohet se fëmijët nuk interesohen më për shkencën në momentin kur ajo nuk është më zbavitëse. Shkenca nuk duhet parë si një seri faktesh të mërzitëshme por si një bashkësi ideshë entuziazmante. Ato janë një oqean i madh eksperiencash njerëzore. Nuk është e rëndësishme që të gjithë të dinë gjithçka për shkencën por cilido prej nesh duhet të jetë në gjëndje të bëjë pyetjen: "Si shpjegohet?". Përtej interest intelektual ka një miljon motive praktike për të cilat çdo qytetar duhet të ketë një njohuri elementare të paktën për tre shkencat bazë.
Evolucioni
1Teoria e evolucionit është e vlefshme sot po aq sa ishte edhe 150 vite më parë, kur Çarls Darvin e ilustroi me një elegancë të madhe në librin "Origjina e specieve". Mekanizmi i evolucionit varet nga fakti se në të gjithë organizmat, nga mikrobet te qëniet njerëzore janë vënë re ndryshime të vogla që transmetohen në mënyrë trashëguese. Në këtë mënyrë të gjithë pjesëtarët e një gjenerate të re janë paksa të ndryshëm nga paraardhësit e tyre. Pjesa më e madhe e ndryshimeve ka një efekt asnjanës ose negative në kapacitetin e organizmit për të mbijetuar dhe për tu riprodhuar por mbitëgjitha vihet re një ndryshim që rrit kapacitetin e tij për të jetuar më mirë në ambjentin se ku ndodhet. Këtp lloj ndryshimesh pozitive kanë tendencën për tu përhapur ndërmjet popujve të ndryshëm. Një karakteristikë e rëndësishme e evolucionit darvinian është se fokusohet mbi individët në veçanti. Nuk egziston një mekanizëm i përzgjedhjes natyrore në gjëndje të modifikojë një specie në kompleksitetin e saj, kjo mund të ndodh ndërmjet grumbullimit të ndryshimeve që sjellin si rrjedhojë mbijetesën e individëve më të përshtatshëm.
Ritmi i evolucionit varion ndërmjet tipeve të ndryshëm të organizmave jetokë dhe ambjenteve të ndryshme në të cilat ndodhen ato. Kur presioni ështëi madh evolucioni është akoma më i shpejtë. Për shëmbull, kur bakteriet ekspozohen ndaj antibjotikëve, mutacionet që do ti rezistojnë ilaçit mund të lindin dhe të përhapen në një reze të gjerë me anë të popullsisë, brënda pak muajve. Gjithsesi biologët duhet të punojnë akoma shumë për të ndërtuar historinë e evolucionit. Pyetjet e mëdha që akoma nuk kanë gjetur përgjigje janë: si lindi jeta, pse evolucioni ka hasur një përshpejtim gjatë disa periudhave gjeologjike dhe cilët faktorë i kanë dhënë origjinë inteligjencës njerëzore?
Gjenet dhe DNA
2 Darvini nuk e njihte mekanizmin biokimik të evolucionit, por gjenetika e viteve nëntëqind ka dëshmuar se njësia bazë e trashëgimisë është gjeni i cili përbëhet nga DNA-ja. Kemi dy kopje secila nga njëri prind me rreth 20 mijë gjene njerëzor. Nëse një nga të dyja është e dëmtuar, tjetra mundohet të kompensojë dëmin e shkaktuar. Falë Franciz Krik dhe Xhejms Uatson, që nga viti 1953 dimë se Dna-ja ka një strukturë e cila formohet nga dy spirale të cilat lidhen me disa njësi biokimike. Egzistojnë katër tipe të këtyre njësive të njohura me shkronjën e parë të emrave të tyre: G, A, C dhe T. Në një model molecular të Dna-së duken si një shkallëz e përdredhur në vetëvete.
Kodi gjenetik është i njëjti për të gjitha krijesat e gjalla. Sekuenca e njësive biokimikë të Dna-së të lartëpërmëndur përkëthehet në aminoacide, ato çfarë formojnë proteinat (proteinat janë molekulat biologjike që bëjnë pjesën më të madhe të punës brënda një trupi jetik). Mutacionet e rastësishme të Dna-së, bashkë me përzierjen e gjeneve që verifikohet ndërmjet riprodhimit seksual, bëjnë të mundur variacionet që mundësojnë evolucionin.
Big Bang
3Që prej gjysëm shekulli big bang është modeli kozmologjik standart i university. Sipas kësaj teorie i gjithë materiali dhe energjia kanë prejardhur nga një "rrallësi" fillestare dëndësie dhe temperature infinite. Që nga momenti i big bang, universi vazhdon të shpërndahet dhe të ftohet.
Provat që mbështesin teorinë e big bang janë tre. Në rradhë të parë, galaksitë largohen prej nesh me një shpejtësi në proporcion me distancën e tyre, gjë që bën të kuptosh se shpërndarja ka nisur nga një pikë e vetme. E dyta tregon se universi është i pushtuar nga një "rezatim kozmik" që pretendohet se është një rezatim i dobët i mbetur nga energjia e big bang. Dhe i treti provon se sasia e elementëve kimik më të zakonshëm që janë vëzhguar nga astronomët në hapsirë, kanë një ngjashmëri të ngyshtë me eksplorimet e big bang. Ndërsa se çfarë ka pasur përpara big bangut, në mënyrë shkencore nuk mund të shpjegohet por kjo nuk i ka penguar shkencëtarët që ta bëjnë një pyetje të tillë. Sipas një hipoteze shumë popullore, mund të egzistoj një numër i pafund universesh, ku secili prej tyre gëzon ligje fizike ndoshta pak të ndryshme nga ajo e dikujt tjetër. Gjithsesi sot, kozmologët besojnë se universi ynë do të vazhdoj të shpërndahet deri sa të humbasë në një azgjë të ftohtë dhe të shkretë. Megjithatë kozmologjia është një nga sektorët më pak të parashikueshëm. Në dhjetë vitet e ardhshëm, një gjeneratë e re teleskopësh qiellorë dhe tokësorë do të na lejojnë të mbledhim më shumë informacione të cilat do të na njohin më shumë me universin tonë.
Relativiteti
4Nëse Çarls Darvin dhe teoria e tij e evolucionit janë simbolet e mëdhaja të shkencës në vitet 1800, Albert Ajnshtain dhe relativiteti janë ato të viteve 1900. Teoria e relativitetit u publikua në dy pjesë të cilat ndikuan shumë në zhvillimet e mëtejshme të fizikës dhe kozmologjisë.
Teoria e relativitetit special, e publikuar në vitin 1905, tregonte se koha dhe distanca nuk janë absolute por varen nga lëvizja e vëzhguesit. Në bazë të këtij relativiteti special lind formula e famshme e=mc2, në të cilën e-ja përfaqëson energjinë, m-ja masën dhe c-ja shpejtësinë e dritës. Formula tregon se masa dhe energjia janë të barrazvlefshme, që shpejtësia e dritës në hapsirë është e njëjtë për të gjithë vëzhguesit në çfarëdolloj rrethane dhe se azgjë nuk mund të udhëtojë më shpejtë se shpejtësia e dritës (300 mijë kilometra për sekond).
Teoria e relativitetit të përgjithshëm, e publikuar në vitin 1915, shpjegonte edhe çështjen e gravitetit duke treguar se objektet e rënda shtrëmbërojnë sipërfaqen e hapsirës dhe të kohës me fushat e tyre gravitacionale. Relativiteti i përgjithshëm u vërtetua si teori pas testit të parë në vitin 1919 gjatë një eklipsi të diellit, ku teleskopët treguan disa reze dritë që vinin nga yje shumë të largët drita e të cilëve http://static.**************.com/images/smilies/puddytat.gifhyhej" nga graviteti i diellit. Diçka tjetër e vërtetuar kohë më vonë është egzistenca e vrimave të zeza branda galaksive dhe që prej tyre, për shkak të gravitetit shumë të madh, nuk del as dritë e as material. Përsa i përketë të ardhmes, askush nuk mund ta parashikojë atë në këtë aspekt. Sfida e madhe që teoria e fizikës nuk ka arrituar ta përfundojë akoma kombinimin e relativitetit me mekanikën e kuanteve. Këto dy teori kanë një vështirësi për të bashkëjetuar pa një bazë të përbashkët. Ndoshta një ditë një tjetër Ajnshtain do të gjejë teorinë e madhe që do ti bashkojë.
Mekanika e kuanteve
5Mekanika e kuanteve është zhvilluar paralelisht me teorinë e relativitetit. Madje mekanika e kuanteve është një fushë më e gjërë se sa relativiteti dhe është akoma më e vështirë për tu shpjeguar. Këtë kompleksitet e vërtetojnë edhe dy citime kontradiktore nga dy fizikantë të shquar.
Biels Bohr: "Nëse mekanika e kuanteve nuk ju ka tronditur thellësisht, atëherë nuk e keni kuptuar mirë".
Riçard Finman: "Besoj se mund të them pa asnjë druajtje se askush nuk e kupton mekanikën e kuanteve".
Nëse teoria e relativitetit shpjegon dhe merret me fenomene të shkallës së lartë të syudjuar nga astronomë dhe kozmologë, mekanika e kuanteve bëhet e rëndësishme sidomos në rastet e objekteve tepër të vegjël. Koncepti kyç i kësaj teorie është që, energjia dhe materiali nuk formojnë një vazhdueshmëri por janë të përbërë nga paketa të quajtura kuante. Ndërsa koncepti i dytë i rëndësishëm është ai i valë-grimcë: grimcat subatomike , pram und të konsiderohen edhe si valë por edhe si grimca. E njëjta dritë është një fluks grimcash, pra fotonesh dhe një seri valësh.
Brënda tridhjetë vjetësh arritja më e rëndësishme e mekanikës së kuanteve mund të jetë njehsimi kuantistik për prodhimin e kompjuterave tepër të fuqishëm krahasuar me ata aktualë. Një tjetër prespektivë por shumë e largët është ajo për të transferuar materialin nga një vënd në tjetrin pa pasur nëvojë të udhëtosh në hapsrirë apo në kohë.
Rezatimi
6Shpesh njerëzit tremben kur dëgjojnë të flitet për rezatim, sepse këtë term e kemi personalizuar vetëm me ato materialet radioaktive, incidentet apo alarmed radioaktive. Edhe pse në disa raste mund të jenë vdekjeprurëse, rezatimet ndodhen kudo dhe madje janë të domosdoshme për vetë jetën. Të gjitha llojet e rezatimeve janë të përbëra nga energji që udhëton në hapsirë. Rezatimet elektromanjetike janë valë drite. Frekuenca e tyre mbulon një specter që arrin nga valët e radios deri te rezet gama, duke kaluar përmesë dritës së dukshme. Diferenza ndërmjet tyre bazohet në nivelin e tyre të energjisë. Ato më të fortat quhen jonizues pasi mund të prodhojnë jonium duke hequr elektrone nga atomet. Në këtë kategori bëjnë pjesë rrezet x, rrezzet gama dhe grimcat subatomike që prodhohen nga izotopet radioaktivë. Rezzatimet jo jonizuese janë më pak të fuqishme. Por energjia nuk është faktori kryesor për të caktuar nivelin e rrezikut. Edhe dëndësia dhe ndriçimi janë të rëndësishëm. Një burim rrezatues jo i jonizuar por i dëndur si një dritë e fortë lazeri mund të jetë shumë më e rrezikshme se sa një masë minerali radioaktiv që lëshon grimca të jonizuara.
Në vitet në vazhdim do të jetë mjekësia ajo që do të përfitojë nga përparimi i kësaj fushe për të njohur më mirë trupin njerëzor.
Atomet dhe reaksionet nukleare
7Atomi është përbërësi kryesor i kimikës. Emri vjen nga fjala greke atomos, që do të thotë e padukshme edhe pse tashmë e dimë se një atom mund të ndahen në pjesë akoma më të vogla. Ai ka një bërthamë të formuar nga protone të ngarkuar pozitvisht dhe nga neutrone . Perreth është i rrethuar nga një re elektronesh, pra grimca të ngarkuara negativisht. Karakteri kimik i një atomi mbitëgjitha varet nga numri i protoneve që gjënden në bërthamën e tij, pra nga numri atomik.
Energjia atomike është një burim ku shumë vënde mendojnë të mbështeten në të ardhmen. Një projekt prej dhjetë milion dollarësh po ndërtohet në Francë: Reaktori eksperimental termonuklear ndërkombëtar (Iter).
Molekulat dhe reaksionet kimike
8Në Tokë atomet nuk egzistojnë të vfetëm gati asnjëherë por gjithmonë të bashkuar në formën e një molecule. Me flajë të tjera pjesa më e madhe e elementeve bashkohet për të formuar objekte. Kimia studjon reaksionet që krijojnë dhe modifikojnë lidhjet ndërmjet atomeve. Kimika organike më shumë interesohet për karbonin i cili është në gjëndje të formojë më shumë përbërje nga cilido tjetër element. Molekulat më të rëndësishme të jetës, proteinat dhe Dna-ja, janë zinxhirë të gjatë atomesh karboni të lidhura me element të tjerë, në veçanti me hidrogjenin, oksigjenin dhe azotin. Të gjitha reaksionet kimike leshojnë një energji të caktuar. Pjesa më e madhe e këtyre energjive shpesh vjen në formë nxehtësie: trupi ynë ngrohet nga reaksione organike të cilat vijnë nga oksidimi i ushqimit që hamë. Shumë reaksione kanë nevojë për një shtytje kimike. Kjo shtytje bëhet me anë të një katalizatori. Enzimat janë katalizatorët biologjik prej të cilëve varet jeta.
Dixhitali
9Bota e llogaritjeve, e telekomunikacionit dhe e elektronikës tashmë po bëhet totalishtë dixhitale. Informacionet si për shëmbull zëri njerëzor, imazhet televizive ose programet informatike, magazinohen dhe përpunohen në formën e disa shifrave binare ose ndryshe bit (0 dhe 1). Bota reale në faktë përdor sinjale analogjike. Pra ajo që dëgjojmë ose shikojmë nuk është një seri numrash por diçka që varion në mënyrë të vazhdueshme në hapsirë dhe në kohë. Kur transformohet nga ajo analogjike në sinjale dixhitale verifikohet një humbje informacioni, kjo sepse të dixhitalizosh do të thotë të marrësh një kampion të orignjinalit dhe jo ta transmetosh të gjithë atë. Por kjo humbje ja vlen pasi të dhënat dixhitale janë më të thjeshta për tu trasmetuar, magazinuar dhe përpunuar në mënyrë elektronike.
Të dhënat statistikore
10Kërkuesit kanë nevojë për një metodë statistikore për të stabilizuar nëse disa raporte janë reale apo të rastësishme. Që nga vitet njëzetë egzistojnë disa metoda matematikore që lejojnë të llogarisësh probabilitetet që rezultati i një eksperimenti është fryt i një aksidenti statistikor apo është një efekt real. Ky probabilitet identifikohet me shkronjën p. Limiti brënda të cilit është e mundur të konsiderosh një rezultat real - pra statistikisht kuptimplotë - varion nga një shkencë në tjetrën. përshëmbull në studimet biomjekësore vlera maksimale e p-së është ndërmjet 5 dhe 0,05 përqind. Me fjalë të tjera probabiliteti që rezultati të jetë i rastesishëm duhet të jetë mepak se një në 20.
Disa mëndojnë se shkenca bashkohore i jep shumë rëndësi të dhënave statistikore. Gjithsesi deri më sot askush nuk ka gjetur një alternativë të thjeshtë për të vlerësuar rezultatet e eksperimenteve.
Prodhohet gjaku artificial, por nuk e zëvendeson plotësisht gjakun natyral
Mjekët rumunë shprehen se janë pranë prodhimit të gjakut artificial. Shkencëtarët në Universitetin e Klujit në Rumani thonë se çelsi i prodhimit të gjakut artificial gjendet tek proteina Hemeritrin, që përftohet nga krimbat e detit. Sipas kimistëve rumunë, gjaku artificial ka në përbërje ujë dhe kripëra, në disa raste edhe protein si albumina. Përbërja është pa ngjyrë pasi nuk përmban hemoglobine. Megjithatë, gjaku artificial nuk mund të zëvendësojë plotësisht atë natyralin.
“Përbërja që kemi zbuluar, nuk është një zëvendësues i përhershëm i gjakut, por diçka që lejon trupin e njeriut të rigjenerojë sasinë e nevojshme që ka për gjak, brenda një dite”- shprehet kimisti Radu Silaghi-Dumitescu.
Deri më tani testet kanë rezultuar të suksesshme në provat laboratorike si dhe tek kafshët ku nuk u shfaq asnjë shenjë intoksikimi. Por mjekët thonë se është ende herët të kryen teste tek njerëzit, të paktën gjatë dy viteve të ardhshme. Gjaku artificial mund të përdoret gjatë ndërhyrjeve kirurgjikale apo edhe në urgjenca të ndryshme. Shkencëtarët synojnë që gjaku artificial mund të ruhet në formë pluhuri, ne temperaturë ambjenti pa qenë nevoja të ruhet në frigorifer. Kjo do të ndihmonte ushtarët në zonat e luftimeve, të cilët mund t’a mbanin në çanta pluhurin dhe të mund të prodhonin gjak artificial në mënyrë individuale. Thjesht duke e përzjerë pluhurin me ujë, për një transfuzion emergjent gjaku.
“Përbërja që kemi zbuluar, nuk është një zëvendësues i përhershëm i gjakut, por diçka që lejon trupin e njeriut të rigjenerojë sasinë e nevojshme që ka për gjak, brenda një dite”- shprehet kimisti Radu Silaghi-Dumitescu.
Deri më tani testet kanë rezultuar të suksesshme në provat laboratorike si dhe tek kafshët ku nuk u shfaq asnjë shenjë intoksikimi. Por mjekët thonë se është ende herët të kryen teste tek njerëzit, të paktën gjatë dy viteve të ardhshme. Gjaku artificial mund të përdoret gjatë ndërhyrjeve kirurgjikale apo edhe në urgjenca të ndryshme. Shkencëtarët synojnë që gjaku artificial mund të ruhet në formë pluhuri, ne temperaturë ambjenti pa qenë nevoja të ruhet në frigorifer. Kjo do të ndihmonte ushtarët në zonat e luftimeve, të cilët mund t’a mbanin në çanta pluhurin dhe të mund të prodhonin gjak artificial në mënyrë individuale. Thjesht duke e përzjerë pluhurin me ujë, për një transfuzion emergjent gjaku.
