Kush janë talebanët

[Lina]

Kush janë talebanët dhe si e rimarrën pushtetin?​

Njëzet vjet kaos në Afganistan​

Ata u dëbuan nga pushteti me ndërhyrjen e SHBA në 2001, por sot ata kanë rimarrë pothuajse të gjithë Afganistanin.

Duke arritur kulmin me ardhjen e muajve të fundit, talebanët kapur kryeqytetin Kabul të dielën, disa javë para 20-vjetorit të sulmeve të 11 -të shtatorit që çuan në luftë.

Skena tronditëse u shpalosën të hënën në aeroportin e qytetit, me mijëra qytetarë të dëshpëruar të varur nga aeroplanët e fundit perëndimorë që niseshin duke transportuar diplomatë dhe ushtarë.

Talibanët filluan negociatat e drejtpërdrejta me SHBA -në në vitin 2018 dhe në vitin 2020 arritën një marrëveshje me qeverinë e Presidentit të atëhershëm amerikan Donald Trump. E ashtuquajtura marrëveshje e Dohas parashikonte që SHBA të tërhiqeshin nga Afganistani dhe talebanët të ndalonin sulmet ndaj forcave amerikane. Ata gjithashtu do të parandalonin që Al-Kaeda ose organizata të tjera terroriste të ktheheshin në vend dhe të fillonin bisedimet për paqen kombëtare.

Por marrëveshja mbeti në letër. Më pak se një vit pas nënshkrimit të tyre, talebanët u zgjeruan me shpejtësi në të gjithë vendin, duke vazhduar sulmet ndaj forcave afgane të sigurisë dhe civilëve.

Mijëra njerëz nxitojnë drejt Aeroportit Ndërkombëtar të Kabulit me shpresën për të ikur nga martirizimi (Reuters)

Ngritja në pushtet​

Talibanët, ose "studentët" në gjuhën e grupit etnik aftar afgan, u shfaqën për herë të parë në Pakistanin verior në fillim të viteve 1990, menjëherë pas tërheqjes së trupave sovjetike nga Afganistani. Ishte një lëvizje pashtune që besohet të ketë filluar me seminare fetare të paguara nga Arabia Saudite dhe duke mësuar një version të ashpër të islamit sunit.

Nga territoret ku filluan në Pakistan dhe Afganistan, talebanët premtuan paqe dhe siguri dhe u zotuan të imponojnë një version të rreptë të ligjit fetar të sheriatit kur të marrin pushtetin.

Mijëra njerëz, shumë të armatosur, demonstruan në mbështetje të qeverisë më 23 korrik. Por ata nuk arritën të ndalojnë talebanët (Reuters)

Organizata shpejt e zgjeroi ndikimin e saj në pjesën më të madhe të vendit. Në shtator 1995, ata pushtuan krahinën e Heratit, në kufi me Iranin, dhe një vit më vonë pushtuan Kabulin dhe përmbysën qeverinë e Presidentit Buranuddin Rabbani, një nga "baballarët" e muxhahedinëve afganë të mbështetur nga sovjetikët. Deri në vitin 1998, talebanët tani kontrollonin 90% të vendit.

Për shumicën e popullsisë afgane, talebanët janë mirëpritur, kryesisht për shkak të luftës së tyre të suksesshme kundër korrupsionit dhe sigurisë së përmirësuar. Por talebanët kanë vendosur ndëshkime çnjerëzore sipas interpretimit të tyre të sheriatit, siç janë ekzekutimet publike për ata që janë dënuar për vrasje ose tradhti bashkëshortore dhe gjymtim për ata të dënuar për vjedhje.
Ata gjithashtu ndaluan televizionin, muzikën dhe kinemanë dhe ndaluan shkollën për vajzat mbi 10 vjeç. Burrat duhej të mbanin mjekër dhe gratë duhej të mbanin burka.

Burka: një simbol i shtypjes së grave (Reuters)

​

Roli i Pakistanit​

Edhe pse Pakistani fqinj mohon të ketë strehuar lëvizjen talebane, shumë prej anëtarëve të tij dihet se kanë qenë të arsimuar në medrese, ose shkolla fetare, në Pakistan. Pakistani ishte një nga tre vendet që njohu qeverinë talebane, së bashku me Arabinë Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe, dhe ishte vendi i fundit që ndërpreu lidhjet diplomatike me organizatën.

Atëherë talebanët kërcënuan se do të destabilizonin Pakistanin, duke filluar me zonat tashmë nën kontrollin e tyre në veriperëndim të vendit. Në një incident famëkeq që ndezi dënimin nga bashkësia ndërkombëtare në vitin 2012, talebanët qëlluan Malala Yousafzai, një studente që mbronte të drejtën e grave për arsimim, teksa po kthehej nga shkolla në Mingora.

Malala Yousafzai u qëllua në kokë nga talebanët në 2012. Por ajo nuk hoqi dorë nga lufta për edukimin e grave (Reuters)

Ndikimi i talebanëve në Pakistan u zvogëlua nga një operacion i madh ushtarak në vitin 2016, dy vjet pas masakrës së 149 njerëzve në një shkollë Peshawar në veriperëndim të vendit. Ishte paraprirë nga operacionet e dronëve amerikanë në 2013 që rrëzuan udhëheqësin e grupit, Hakimula Mesud, dhe të paktën dy udhëheqës të tjerë.

Streha e Al Kaedës​

Talibanët erdhën në vëmendjen ndërkombëtare pas sulmit të vitit 2001 mbi Kullat Binjake në Nju Jork, kur ata u akuzuan se u ofruan strehim të dyshuarve kryesorë, organizatës së Al Kaedës të Osama bin Ladenit.

Më 7 tetor 2001, një koalicion ushtarak i udhëhequr nga SHBA filloi një ofensivë kundër talebanëve, dhe deri në dhjetor ata kishin arritur të përmbysnin regjimin. Por, pavarësisht nga kërkimet e pashembullta, bin Laden dhe udhëheqësi i atëhershëm taleban Mullah Mohammad Omar arritën të shpëtonin.

Shumë udhëheqës talebanë besohet se janë strehuar në qytetin pakistanez Keta, megjithëse qeveria e Islamabadit ka mohuar se qyteti ishte bërë një bastion i islamistëve. Falë udhëzimeve të udhëheqësve të vetëshpallur, talebanët filluan të zgjerojnë përsëri ndikimin e tyre në Afganistan pavarësisht nga prania e fuqive të mëdha perëndimore. Pas sulmeve të shumta në Kabul, talebanët pushtuan bazën e NATO -s në Kampin Bastion në Shtator 2012.

Luftëtarët talebanë shohin tym nga pushtimi amerikan i Tora Bora më 16 dhjetor 2001 (Reuters)
Shpresat e para për bisedimet e paqes erdhën në vitin 2013, kur talebanët njoftuan synimin e tyre për të hapur zyra në Katar. Në gusht 2015, talebanët pranuan se fshehën për dy vjet vdekjen e udhëheqësit të tyre Mullah Omar, i cili dyshohet se iu nënshtrua problemeve serioze shëndetësore në një spital pakistanez. Muajin pasues, Mullah Mansour doli si udhëheqësi i ri dhe talebanët arritën një fitore strategjike duke pushtuar qytetin e Kunduz.

Mullah Mansour nuk qëndroi në krye për shumë kohë - ai u vra nga një dron amerikan në vitin 2016 dhe u zëvendësua nga Maulawi Hibatullah Akunjada, i cili mbetet udhëheqësi taleban deri më sot.
Pas nënshkrimit të marrëveshjes së paqes me Shtetet e Bashkuara në shkurt 2020, talebanët ndryshuan taktikat, duke i dhënë fund rrethimeve të qytetit dhe sulmeve ndaj forcave ushtarake. Ata pastaj zgjodhën të fillojnë një seri vrasjesh të synuara që futën terror në popullatën afgane.
Sulmet vdekjeprurëse ndaj gjyqtarëve, gazetarëve dhe grave në pushtet e kanë bërë të qartë se talebanët mund të kenë ndryshuar strategji, por jo pozicionet e tyre ekstremiste.

Pavarësisht nga zyrtarët paralajmëruar afgane se qeveria do të mbetet e ndjeshme ndaj talebanëve pa mbështetjen ndërkombëtare, presidenti i ri amerikan Joe Biden njoftoi në prill 2021 që të gjitha forcat amerikane do të largohen nga Afganistani me 11 shtator, në përvjetorin e 11 -të shtatorit.
Pasi i rezistuan me sukses një superfuqie për dy dekada, talebanët filluan një ofensivë të re dhe kërcënuan me përmbysjen e qeverisë, të cilën ata tani e kanë arritur. Në fakt, sipas vlerësimeve të NATO -s, organizata tani numëron rreth 85,000 luftëtarë të përkushtuar, numri më i madh që nga viti 2001.

Përparimi përparoi më shpejt nga sa kishin parashikuar shumë. Në qershor, kreu i misionit amerikan në Afganistan, gjenerali Austin Miller, paralajmëroi se vendi po shkonte drejt një "lufte civile kaotike".
Në të njëjtin muaj, një raport i inteligjencës amerikane vlerësoi se qeveria afgane do të rrëzohej brenda gjashtë muajve nga tërheqja e forcave amerikane. Por talebanët arritën të rimarrin pushtetin shumë më herët.


Burimi: BBC

 

[Lina]

Afganistan - Humbja e SHBA, kthimi i talebanëve dhe llogaritjet Rusi -Kinë​

Shtetet e Bashkuara po tërhiqen nga Afganistani në kushtet e humbjes poshtëruese. Dita e ardhshme sjell talebanët në pushtet dhe Rusia dhe Kina kërkojnë kanale komunikimi me ta​

Joe Biden do të kishte preferuar të kishte një presidencë të ngjashme me atë të Roosevelt, Truman ose Lyndon Johnson. Kjo do të thotë, një presidencë që mbeti në kujtesën kolektive si sinonim me theksin më të madh në drejtësinë dhe kohezionin shoqëror. Ditët e fundit, megjithatë, presidenca e tij në një farë mënyre i ngjante asaj të Gerald Ford, pasi ai në thelb menaxhon një humbje poshtëruese të SHBA. Një humbje, kushtet e së cilës nuk u formuan gjatë ditëve të tij në Shtëpinë e Bardhë, por në vitet e mëparshme, por ai në thelb është i ngarkuar me rezultatin përfundimtar .
Tërheqja e SHBA nga Afganistani ishte një vendim i marrë tashmë nga presidenca e Donald Trump. Ishte bërë e qartë se nuk kishte vend për praninë ushtarake amerikane që të ndryshonte rrënjësisht ekuilibrin e fuqisë, dhe duhej nisur një zgjidhje politike që përfshinte ata kundër të cilëve lufta u luftua në mënyrë efektive: talebanët.
Kjo çoi në negociatat amerikane me talebanët dhe nënshkrimin e një marrëveshjeje , të cilën Joe Biden vendosi ta përfundojë me njoftimin e tij për tërheqjen e SHBA nga Afganistani deri më 11 shtator 2021, saktësisht njëzet vjet pas sulmit të Kullave Binjake., Njoftoi se madje përmbante një vonesë në lidhje me modelin origjinal.

Pse qeveria dhe forcat e armatosura të Afganistanit u rrëzuan kaq shpejt?​

Plani amerikan u bazua në faktin se qeveria afgane dhe 300,000 forca të armatosura të stërvitura dhe të pajisura nga SHBA mund të përballonin, të paktën në zona kritike si Kabuli, plani i vërtetuar në negociatat e Dohas., Në të cilat morën pjesë edhe talebanët, për një tranzicion të qetë politik në vend.
Por ajo që ky plan anashkaloi ishte se sa shpejt ai që kishte qenë deri tani "mekanizmi shtetëror" në Afganistan do të shembet përballë tërheqjes përfundimtare të amerikanëve dhe perëndimorëve të tjerë.
Talibanët kishin bërë një përpjekje të shumanshme për t'u kthyer në pushtet për muaj të tërë. Kjo përfshinte rimarrjen e territoreve hap pas hapi dhe një përpjekje shumë sistematike për të marrë mesazhin "mos na luftoni dhe ne nuk do t'ju dëmtojmë", së bashku me lëvizjet diplomatike për t'u vendosur si bashkëbisedues të bashkësisë ndërkombëtare.
Në të njëjtën kohë, ajo po dëshmonte se qeveria në Kabul nuk ishte në gjendje të bënte luftë kundër talebanëve, madje edhe në atë masë që do të kërkohej për t'i detyruar ata të ndajnë pushtetin. Komandantët e njësive ushtarake, si dhe zyrtarët e qeverisë krahinore, preferuan të bënin marrëveshje me talebanët për të siguruar largimin e tyre të sigurt në vend që të kryenin rezistencë në shkallë të gjerë, e cila dukej e kotë .
Një faktor kyç ishte fakti që Shtetet e Bashkuara kishin zgjedhur të tërhiqnin forcat e tyre, të mos fillonin sulme ajrore , mjetet kryesore me të cilat ata mund të vononin përparimin e talebanëve, edhe pse ata kishin thënë se edhe nëse forcat tërhiqeshin do të mbanin zgjedhjen e sulmeve ajrore të hapura. Ndoshta një faktor pse ata po bëjnë kaq dobët.
Vetë talebanët, të cilët ishin njohur prej kohësh si pjesë e procesit politik, mund të investonin gjatë gjithë kësaj kohe në tokën që ata kurrë nuk e humbën në jug të vendit dhe në popullsinë e madhe pashtune dhe faktin se qeveria në Kabul Ai dukej si një kukull e forcave pushtuese, ndërsa në të njëjtën kohë ata dukeshin mjaft fleksibël në mënyrën se si u përpoqën të siguronin vendet fqinje, por edhe Rusinë dhe Kinën se nuk do ta bënin Afganistanin një bazë për organizatat e armatosura islamike. Në të njëjtën kohë, me secilën zonë që ata fituan, por edhe me secilën njësi të forcave qeveritare me të cilat ata arritën një marrëveshje, ata mund të blinin gjithnjë e më shumë dhe pajisje më të mira.

Kostoja e lartë për SHBA​

E gjithë kjo çoi në imazhet që pamë më 15 gusht. Talibanët do të mbërrijnë në Kabul, duke takuar gjithnjë e më pak rezistencë, presidenti afgan të largohet nga vendi dhe SHBA -të të merren me një orar tërheqjeje shumë më të shkurtër me flamurin amerikan të mbështetur nga ambasada amerikane në Kabul dhe helikopterët që fluturojnë evakuimin në një imazh që dukej për të përsëritur këtë 30 th prill 1975, kur diplomatët e fundit dhe personeli tjetër e la ambasadën amerikane në Saigon në një helikopter Marr ato nga kulmi. Dhe kjo pavarësisht nga fakti se Joe Biden kishte këmbëngulur disa javë më parë se: "Nuk ka asnjë rast të tillë ku të shihni njerëz që largohen nga çatia e një ambasade amerikane në Afganistan."
Simbolika e dështimit të SHBA është i madh po të kemi parasysh se lufta amerikane në Afganistan, angazhimi më i gjatë ushtarak në historinë e vendit, filluan si pasojë e 11 -të shtatorit të vitit 2001, thuhet se kishte çuar në humbjen e talebanëve dhe ishin ngritur si shembulli kryesor i aftësisë së Shteteve të Bashkuara për të bërë një projektim pothuajse "perandorak" të fuqisë në planet, veçanërisht nëse marrim parasysh se më pak se dy vjet më parë ata gjithashtu pushtuan Irakun.
Tani SHBA po largohet, ata që supozoheshin të ishin rivalët e tyre kryesorë po kthehen në pushtet dhe e gjithë kjo pas një lufte njëzetvjeçare me një kosto të madhe , një luftë që i kushtoi Shteteve të Bashkuara më shumë se një trilion dollarë në total dhe rezultoi mijëra vdekje civile në Afganistan, 64 mijë ushtarë dhe policë afganë, më shumë se 2300 ushtarë amerikanë (dhe gjithsej mbi 3500 të vdekur në koalicionin e forcave rreth SHBA).
Dhe në fakt, nuk është e vetmja humbje e tillë simbolike (dhe reale) e SHBA. Le të mos harrojmë se tërheqja nga Iraku është nisur, ku SHBA jo vetëm që nuk arriti të sjellë normalitet dhe prosperitet, por gjithashtu pa Iranin të luajë një rol të rëndësishëm. Në fund të fundit, edhe në negociatat mbi programin bërthamor të Iranit, Shtetet e Bashkuara kanë gjetur se Teherani, pasi ka duruar valët e njëpasnjëshme të sanksioneve, jo vetëm që nuk është i gatshëm të pranojë kushtet shtesë të vendosura nga Shtetet e Bashkuara, por është gjithashtu gati të përshkallëzojë pasurimin e tij normë. që e bën
Dhe sigurisht nuk është vetëm një humbje simbolike. Që SHBA të jetë në gjendje të ketë një qeveri pro-amerikane në Afganistan, por gjithashtu të jetë në gjendje të ketë një prani në vend ishte pjesë e një plani gjithëpërfshirës për të monitoruar jo vetëm shfaqjen e ndonjë organizate të armatosur islamike (përfshirë vetë Al Kaedën) , por edhe për të ruajtur një prani në një nga zonat më strategjike të planetit. Siç theksoi Gideon Rachman në Financial Times: Afganistani tani është pjesë e "botës post-amerikane".
Fitorja e talebanëve dërgon një mesazh të qartë se Shtetet e Bashkuara nuk janë të pathyeshme dhe se është e mundur që lëvizjet e armatosura si talebanët të marrin përfundimisht pushtetin, edhe nëse kanë kundër tyre makinën amerikane të luftës. Duke pasur parasysh se ka disa lëvizje të armatosura që pretendojnë pushtetin, është e qartë se talebanët janë në gjendje të japin një shembull kritik të një "Emirati Islamik" fitimtar dhe të jenë një pikë referimi. Në të njëjtën kohë, si negociatat në Doha ashtu edhe lëvizjet në Afganistan kanë treguar se ata kanë një ekip udhëheqës veçanërisht të aftë, shumë larg stereotipeve të udhëheqësve të dhunshëm të luftës që industria e Hollivudit ka riprodhuar.

Evakuimi i Ambasadës Amerikane në Saigon më 30 Prill 1975

Rusia dhe Kina peshojnë ditën tjetër​

Talibanët janë trajtuar gjithmonë me rezerva (ndonjëherë armiqësore) si nga Rusia (e cila ende zyrtarisht i konsideron ato si një organizatë terroriste ) ashtu edhe nga Kina. Rusët kurrë nuk e harruan luftën në Afganistan dhe aktivitetet e grupeve të armatosura islamike mbështetën kohën e SHBA (megjithëse krahasimisht tërheqja e forcave sovjetike nuk çoi në kolaps të menjëhershëm), dhe gjithmonë të shqetësuar për efektin e grupeve të tilla ose territorin më të gjerë të Rusisë Federata (p.sh. në Çeçeni), ose në vendet e Azisë Qendrore të ish -BRSS, të cilat Rusia i ka konsideruar gjithmonë se i përkasin një zone për të cilën është përgjegjëse. Në mënyrë të ngjashme, Kina, e cila gjithmonë ka pasur një çështje të hapur me ujgurët, gjithashtu nuk do të donte një bastion për organizatat islamike të armatosura.

Sidoqoftë, kjo nuk parandaloi një realizëm të caktuar në trajtimin e situatës së re. Kjo u reflektua në bisedimet midis rusëve dhe kinezëve me talebanët, që nënkuptonin edhe njohjen e tyre si bashkëbisedues zyrtarë. Nga ana e tyre, talebanët kanë dhënë garanci të ndryshme në të gjitha drejtimet se ata nuk do të veprojnë si bazë për organizatat terroriste dhe se ata janë të gatshëm të kenë marrëdhënie të mira me vendet fqinje dhe me Rusinë dhe Kinën.
Le të mos harrojmë se ka gjithmonë në tryezë strategjinë kineze "një zonë - një rrugë", e cila, ndër të tjera, premton investime të rëndësishme në projektet e infrastrukturës, veçanërisht në ndërlidhjet kryesore të transportit.

Fundi i sezonit​

E gjithë kjo shënon një fund të veçantë të një epoke. Një strategji e tërë dhe "narrative" e SHBA për aftësinë e saj për të pasur një prani dhe fuqi pothuajse "perandorake" në një pjesë shumë të madhe të planetit, për të qenë në gjendje të përmbysë këdo që i sfidon ata dhe të jetë në gjendje të "rindërtojë" shtete dhe qeveritë, treguan kufijtë dhe dështimin e tij të vërtetë.
Shtetet e Bashkuara nuk kanë qenë në gjendje të forcojnë "shoqërinë civile" të Afganistanit, të krijojnë institucione qeverisëse të afta për të duruar, apo edhe t'i bëjnë forcat e armatosura mjaft luftarake, pavarësisht shumave të mëdha të shpenzuara për trajnime dhe pajisje. Dhe natyrisht shumë herët dukej se ata nuk kishin aftësinë për të bërë transferimin e madh të burimeve që do të formësonin kushtet e një zhvillimi tjetër ekonomik.
Në këtë sfond, përshkallëzimi i asaj që ne e përshkruanim si "Lufta e Re e Ftohtë", kryesisht me iniciativën e SHBA, duket shumë më tepër si një përpjekje për të menaxhuar një siklet strategjik më të thellë përballë një situate më komplekse, kontradiktore, botë konfliktuale. dhe të aftë për surpriza historike nga ajo që nënkuptohet nga këmbëngulja në një narrativë të përparësisë amerikane.