Marsi.

[Juno]

Planeti Mars.
Distanca/Orbita rreth Diellit: 227,943,824 km.
Distanca me e afert me diellin: 206,655,215 km.
Distanca me e larget me diellin: 249,232,432 km.
Distanca e Marsit nga Toka eshte:33.9 milion milje,ose 54.6 milione km
Rrezja Mesatare: 3,389.5 km.
Perimetri Mesatar: 21,344 km.
Volumi: 163,115,609,799 km3.
Graviteti i Siperfaqes: 3.71 m/s2
Rrotullimi rreth vetes:24.6 ore ose 0,26% me e gjate se ne Toke
Rrotullimi rreth diellit:686 dite tokesore
Temperatura;-87 grade C deri ne -5 grade C
Numri I Henave 2hobos dhe Deimos
Perberjet Atmosferike: Dioksid i karbonit 95,32%, Azot 2.7%, Argoni 1.6%, Oksigjen 0.13%, Monoksid i karbonit 0.07%, Avujt e ujit 0.03%, Oksid nitrik 0,013%.
Karekteristikat e planetit:
Marsi ka 2 Hena ose sic quhen ndryshe Satelite te vegjel, qe rrotullohen rreth tij
Marsi eshte planeti i 4 nga Dielli dhe i 7 per madhesi.Marsi ka nje atmosfere shume te holle.Vezhgimet e bera planetit per vite me radhe,treguan se Marsi ka nje perberje te hershme te akullit ne te dyja polet,ata jane te dukshme me teleskope te vogel.
Anija e pare qe vizitoi Marsin ishte Mariner 4 ne vitin 1965. Disa te tjere pasuan duke perfshire Mars 2, e cila ishte anija e pare, qe u ul ne Mars , plus dhe dy Landers Viking ne 1976.Fundi i nje pritje 20 vjecare erdhi kur , Mars Pathfinder zbriti me sukses ne Mars me 4 korrik 1997. Ne 2004 ekspedita ne Mars e “Spirit” (shpirti) dhe “Opportunity” (Mundesia) zbarkuan ne Mars dhe derguan mbrapa pjese guri dhe substanca gjeologjike dhe shume fotografi. Ato jane ende ne veprim pas me shume se tre vjet ne Mars. Ne 2008, Phoenix zbarkoi ne fushat e veriut per te kerkuar per uje.
Jane edhe 3 anije tjera qe po operojne ne kerkime rreth planetit te kuq (Mars Reconnaissance Orbiter, Mars Odyssey, dhe Mars Express).Marsieshte i dukshem dhe pa ndihmen e teleskopit pasi shkelqen dhe ka nje ndricim te dukshem , duke perdour nje teleskop sado amator, mund te kesh nje pamje te Marsit sado qe ky i fundit eshte objekt teper i veshtire per t’u pikasur.Nemars ndodhet mali me i larte ne sistemin diellor,ai eshte ”Olympus Mons” dhe eshte 25 km i larte dhe i gjere 500 km2.

Pjesa me e madhe e siperfaqes se Marsit eshte shume e vjeter dhe me kretore(rrezultat i perplasjeve te asteroideve), por ka edhe shume vende te reja si , kreshtat, kodrat dhe fushat. (Asnje nga keto nuk eshte e dukshme me hollesi duke perdorur nje teleskop. Gjithe ky informacion vjen nga anijet qe jane derguar ne Mars.)

Hemisfera jugore e Marsit eshte kryesisht marole dhe shume e lashte me kretore qe kane nje ngjashmeri me ato ne Hene.
Ne te kundert, shumica e hemisferes veriore perbehet nga fushat te cilat jane shume te reja, me te ulura ne lartesi dhe kane nje histori shume me komplekse. Nje ndryshim i papritur prej disa kilometra duket te ndodhe ne kufi. Arsyet per kete ndarje ne dy pjese globale jane te panjohura . Anija Mars Global Surveyor ka prodhuar nje harte te bukur ne 3D nga Marsi, qe tregon qarte keto karakteristika.

Pjesa e brendeshme e Marsit eshte njohur vetem nga konkluzionet dhe te dhenat ne lidhje me siperfaqen dhe statistikat . Skenari me i mundshem eshte baza e dendur rreth 1700 km ne rreze, nje pjese te shkrire shkembore disi me te dendur se ato te Tokes, dhe nje kore te holle. Te dhenat nga Anija Mars Global Surveyor tregon se korja e marsit “eshte rreth 80 km e trashe ne hemisferen jugore, por vetem rreth 35 km ne ate veriore . dendesi relativisht te ultet te Marsi “ne krahasim me planetet e tjera tokesore tregon se Thelbi – Berthama permban ndoshta nje pjese relativisht te madhe te squfurit perveç hekurit. Si Merkuri dhe Hena, Marsi nuk ka pllaka tetonike aktive te momentit., dhe nuk ka prova te fundit per levizjen horizontale te siperfaqes ,sic jane malet e palosur ne menyre te zakonshme ne Toke. Nuk ka deshmi aktuale te aktivitetit vullkanik ne Mars , megjithate deshmite nga Anija Mars Global Surveyor ka shume mundesi te kete pasur aktivitet tektonik dhe vullkanik ne te kaluaren.

Ka deshmi shume te qarte te erozionit ne shume vende ne Mars, duke perfshire sistemet e permbytjeve te medha dhe te vogla te lumit. Ne disa kohe ne te kaluaren ka pasur ne menyre te qarte nje lloj lengu ne siperfaqe. Nuk mund te kene qene liqene te medha, prova per te eshte forcuar nga disa imazhe shume te mira te terrenit te ngaAnija Mars Global Surveyor dhe rezultatet mineralology nga Mer Opportunity. Megjithate, imazhe nga Anija Mars Express i leshuar ne fillim te 2005 tregojne qe duket te jete nje det i ngrire, dhe ka qene i lengshem dikur (ndoshta 5.000.000 vjet me pare). Ne kohen e hershme Marsi ishte me shume si Toka, qe dioksidi i karbonit eshte elementi kryesor per formimin e shkembinjve karbonik. Duke pasur mungesen e Pllakave Tetonike Marsi nuk eshte ne gjendje te coje dioksidin e karbonit ne atmosfere dhe te krijoje nje te tille si ajo e Tokes. Siperfaqja e Marsit eshte shume me e ftohte se sa ajo e Tokes per shkak te distances me te larget me Diellin kundrejt asajt distance qe ka Toka.

 

[Juno]

Pse Marsi ka nje strukture spirale ne Polin e Veriut?

Pse ka nje forme spirale rreth Polit te Veriut te Marsit? Cdo dimer ky polzhvillon nje shtrese te re te jashtme rreth nje meter te trashe e perbere nga dioksidi i karbonit i ngrire nga atmosfera e holle marsiane. Kjo shtrese e sapo-formuar depozitohet ne nje shtrese akulli qe ekziston gjate gjithe vitit. Ererat e forta fryjne nga siper qendres se polit dhe rrotullohen ne nje forme spirale per shkak te rrotullimit te planetit te kuq – duke kontribuar ne strukturen spirale te zones se quajtur Planum Boreum.

Imazhi i paraqitur eshte nje mozaik perspektivash i gjeneruar ne 2017 nga shume imazhe te marra nga anija Mars Express e ESA’S dhe misioni Mars Global Surveyor i NASA’s. Misionet e reja per ne Mars planifikuar te leshohen ne vitet e ardhshme perfshin landerin e quajtur ‘ Insight‘ qe do te studio struktren e brenndshme te planetit, dhe roverat ExoMars dhe Mars 2020 te ESA dhe NASA’s secili respektivisht me plane per te kerkuar shenja te jetes marsian – si ne te kaluaren dhe per te tashmen.

 

[Juno]

View attachment 14830
Është planeti i katërt nga dielli dhe një ditë mund të jetë shtëpia jonë e re.

Marsi është planeti i kuq i sistemit diellor dhe për shekuj me radhë ka stimuluar kuriozitetin e njerëzimit.

Ne dikur kemi ëndërruar ekzistencën e jetës inteligjente në Mars.

Shkencëtarët e hershëm mendonin se kishin vëzhguar shtreter te lumenjve në Mars, të cilat mendonin se ishin prove e jetës.

Teoritë e konspiracionit të cilat janë te gabuara pasi qe duket se jeta inteligjente nuk ekziston në kete planete.

Sot, sipërfaqja është shterpë, me temperatura që arrijnë të dyja lartësitë ekstreme Atmosfera e Marsit është aq e hollë saqë nëse nuk do të mund te qëndrosh në sipërfaqe pa një kostum hapësinor, gjaku yt do të vlonte.

Marsit i mungon një fushë e fortë magnetike që do të mbronte njerzimin nga rrezatimi diellor vdekjeprurës.

Pa teknologji të duhur, kurrë nuk mund të shpresojmë të jetojmë në sipërfaqe.
Megjithë dallimet e tyre, Toka dhe Marsi kanë ngjashmëri.

Të dy kanë një ditë gati 24 orë, stina, akulli, kanione, vullkane, dhe ndoshta edhe ujë.

Që nga fillimi i eksplorimit të Marsit në gjysmën e shekullit të kaluar, një nga zbulimet më befasuese ka qenë zbulimi që Marsi dikur kishte ujë të lëngshëm në të gjithë sipërfaqen e tij.

Atmosfera besohet të ketë qenë shumë e oksigjenuar dhe uji i rrjedhshem në lumenj, liqene, dete dhe madje edhe oqeane. Kjo pamje e Marsit si një botë gati e ngjashme me Tokën tani është një gjë e së kaluarës.

Për disa miliardë vjet apo më shumë, Marsi vazhdon te jete një botë e thatë dhe e zjarrtë pa ujë të lëngshëm në sipërfaqe.

 

[Juno]

View attachment 20247
Jeta siç e dimë, ka nevojë për ujë për të lulëzuar. Megjithatë, shohim se jeta vazhdon në mjediset më të thata në Tokë. Por si mundë të jetë thatë shumë thatë? Në ç’kuptim është një mjedis shumë ekstrem edhe për mikroorganizmat, format më të vogla dhe shpesh më elastike të jetës, për të mbijetuar? Këto pyetje janë të rëndësishme për shkencëtarët që kërkojnë jetë përtej Tokës, duke përfshirë edhe planetin Mars. Për të ndihmuar në përgjigjen e kësaj pyetjeje, një ekip hulumtues i Qendrës Kërkimore Ames të NASA-s në Silicon Valley të Kalifornisë udhëtoi për në vendin më të thatë në Tokë: shkretëtirën Atacama në Kili, një rrip prej 1000 kilometrash në bregun perëndimor të Amerikës Jugore.
Shkretëtira Atacama është një nga mjediset më të thata të Tokës që ngjason me sipërfaqen e Marsit. Por Atacama nuk është e thatë tërësisht. Kur udhëton nga fundi jugor relativisht më i thatë i shkretëtirës në Kili qendror në qendrën e tij tepër të thatë në Kiliun e veriut, reshjet vjetore ndryshojnë nga disa milimetra shi në vit në vetëm disa milimetra shiu për dekadë.

Ky mjedis jo i njëtrajtshëm i thatë ofron një mundësi për të kërkuar jetën në nivelet e reshjeve. Duke studiuar se sa ujë nevojitet një mjedisi dmth sa është në gjendje të mbështesë formën e jetës, ekipi i hulumtimit ishte në gjendje të përcaktojë se ekziston një kufi i thatë i jetesës.

“Në Tokë, ne gjejmë dëshmi të jetës së mikrobeve kudo”, tha Mary Beth Wilhelm, një astrobiolog në Ames dhe autor kryesor i studimit të ri të botuar në revistën “Astrobiology this month”. “Megjithatë, në mjedise ekstreme, është e rëndësishme të dimë nëse edhe një mikrob është i gjallë ose duke mbijetuar.
Biologët përcaktojnë diçka si të gjallë nëse është e aftë të rritet dhe të riprodhohet. Nëse mikrobet thjesht mbijetojnë ose kryejnë disa funksione themelore, ata do të vdesin brenda një brezi pa kaluar ndonjë informacion gjenetik. Kur kërkon potencialin e jetës në Mars, shkencëtarët duhet ta shohin këtë riprodhim, gjë që çon në rritjen e popullsisë dhe ndryshimin gjenetik nga një brez në tjetrin.

“Duke mësuar nëse dhe si mikrobet mbeten të gjallë në rajonet jashtëzakonisht të thata në Tokë, ne shpresojmë që të kuptojmë më mirë nëse Mars dikur kishte jetë mikrobike dhe nëse ajo mund të kishte mbijetuar deri më sot”, tha Wilhelm.

Një shenjë e stresit është një shenjë e jetës

Shkencëtarët kanë disa mjete për të kuptuar nëse një mostër po rritet ose mbijeton. Një shenjë e rëndësishme është stresi. Të jetuarit për një kohë të gjatë për t’u rritur dhe për t’u përshtatur në shkretëtirat ekstreme si Atacama – ose potencialisht në Mars – nuk është detyrë e lehtë. Nëse jeta po rritet me të vërtetë në këtë mjedis jashtëzakonisht të thatë, do të stresohet, ndërsa format jetësore që thjesht mbijeton nuk do të jetë. Për shkak se format jetësore pasive nuk është në gjendje të përpiqet të rritet ose të riprodhohet, nuk ka shenja të stresit, si ndryshime në strukturën e molekulave të caktuara qelizore. Astrobiologët mund të kërkojnë disa shenja treguese për këtë stres për të kërkuar dëshmi të rritjes në tokat e thata.

Ekipi hulumtues mblodhi mostrat e tokës nga të gjithë shkretëtirën e Atacamës dhe i solli ato përsëri në laboratorin e tyre në Ames. Aty, ata kryen teste për të identifikuar shenjat e stresit në mostra duke shikuar karakteristikat e përbashkëta për të gjitha organizmat e gjalla të njohura.

Një shenjë e stresit mund të gjendet në lipidet, molekulat që përbëjnë sipërfaqen e jashtme të një qelize të gjallë mikrobike, të njohur si membrana e saj. Kur qelizat janë të ekspozuar ndaj kushteve stresuese, lipidet e tyre ndryshojnë strukturën, duke u bërë më të ngurtë.

Shkencëtarët e gjetën këtë shënues në pjesët më pak të thata të Atacama, por mungonte misteriozisht nga rajonet më të thata, ku mikrobet duhet të stresohen më shumë. Bazuar në këto dhe rezultate të tjera, ekipi beson se ekziston një linjë tranzicioni midis të cilave sasi të vogla të ujit janë akoma të mjaftueshme për të jetuar dhe ku mjedisi është aq i thatë sa që mikroorganizmat thjesht mbijetojnë pa u rritur në sipërfaqën e Atacama.
Takim me mbetjet e jetës
Shkencëtarët mund të tregojnë se sa gjatë qelizat kanë qenë të vdekura duke studiuar një lloj molekule të quajtur aminoacidet, blloqet ndërtuese të proteinave. Strukturat e këtyre aminoacideve marrin dy forma, secila reflektim i tjetrës ,si duart.
E gjithë jeta në Tokë është e ndërtuar me molekulat aminoacide “me dorën e majtë”. Megjithatë, kur një qelizë vdes, disa nga aminoacidet e saj ndryshojnë në një shkallë të njohur në strukturën reflektuese të “dorës së djathtë”, duke balancuar përfundimisht në një raport 50-50 gjatë shumë viteve.

Duke parë këtë raport në tokat më të thata të Atacama, shkencëtarët gjetën mikrobet atje që kanë qenë të vdekur për të paktën 10,000 vjet. Gjetja e mbetjeve të jetës, aq e vjetër është jashtëzakonisht e rrallë dhe e habitshme për një mostër në sipërfaqen e Tokës.

Duke u bërë gati për Mars
Marsi është 1000 herë më i thatë se edhe pjesët më të thata të Atacama, gjë që e bën më pak të besueshme që jeta mikrobike, siç e dimë, ekziston në sipërfaqen e planetit, madje edhe me disa qasje në ujë. Sidoqoftë, edhe në zonat më të thata të shkretëtirës së Kilit, mbetjet e jetës së mikrobeve të kaluara nga koha e lagësht në historinë e Atacama ishin qartë të pranishme dhe të ruajtura mirë për mijëra vjet. Kjo do të thotë se për shkak se shkencëtarët e dinë se Marsi ishte një planet më i lagështë, më i gjallë në të kaluarën e tij, gjurmët e asaj jete të lashtë mund të jenë ende të paprekura.

“Para se të shkojmë në Mars, ne mund ta përdorim Atacama si një laborator natyral dhe, bazuar në rezultatet tona, përshtasim pritjet tona për atë që mund të gjejmë kur të arrijmë atje”, tha Wilhelm. “Duke e njohur sipërfaqën e Marsit sot , është shumë thatë që të zhvillohet jeta atje, por gjurmët e mikrobeve mund të zgjasin për mijëra vjet,që na ndihmon të krijojmë instrumente më të mira jo vetëm për të kërkuar jetën në dhe nën sipërfaqen e planetit, por për të provuar dhe hapur sekretet e së kaluarës së tij”.