Nga një pikëpamje psikologjike, racizmi dhe të gjitha format e ksenofobisë mund të lexohen dhe të përshtaten si një mekanizëm mbrojtës psikologjik i krijuar nga ndjenjat e pasigurisë dhe ankthit.
Racizmi ka qenë, dhe për fat të keq ende, një karakteristikë shumë e rëndësishme e shumë shoqërive njerëzore që mund të konsiderohet, të paktën në një kuptim të caktuar, diçka “natyrale” ose “e lindur”.
Dhe me të vërtetë, ky është përfundimi për të cilin disa psikologë evolucionistë kanë ardhur.
Psikologjia evolucioniste
Psikologjia evolucioniste përpiqet të shpjegojë tiparet e tanishme njerëzore në aspektin e përfitimeve të mbijetesës që mund të kishin për paraardhësit tanë.
Nëse një tipar ka mbijetuar dhe bëhet mbizotërues, atëherë gjenet që lidhen me të duhet të jenë “përzgjedhur” nga evolucioni.
Sipas kësaj logjike, racizmi ishte mbizotërues, sepse ishte e dobishme për qeniet e para njerëzore të privonin grupet e tjera të burimeve.
Ndoshta nuk do të kishte qenë kurrë e mirë për paraardhësit tanë të jenë altruistë dhe t’u lejojmë grupeve të tjera të ndajnë burimet e tyre; kjo do të kishte ulur shanset e tyre për mbijetesë.
Por nëse ata mund të nënshtrojnë ose të shtypin grupe të tjera, kjo do të rriste qasjen e tyre në burime.
Në këto kushte, sipas Paskal Boyer, racizmi është “pasojë e strategjive ekonomike shumë efikase”, e cila na lejon të “mbajmë anëtarët e grupeve të tjera në një nivel mw të ulët, me përparësi dukshëm më të këqija”.
Një ide tjetër e ndërlidhur thekson se duke parë grupin e tij si të veçantë ose superior, do të na ndihmojë të mbijetojmë duke përmirësuar kohezionin e grupit. Sidoqoftë, ashtu si shumë nga historitë “aq” të zhvilluara në emër të psikologjisë evolucionare, këto ide duket të jenë shumë të diskutueshme.
Para së gjithash, antropologë që kanë studiuar disa fise – të cilët ndjekin të njëjtën mënyrë jetese si tw njerëzve parahistorike dhe për këtë arsye mund të konsiderohen si përfaqësues tw së kaluarës së lashtë tw specieve tona – raporti tregon që në përgjithësi ata nuk sillen me atë lloj të armiqësisë ndaj grupe të tjera.
Ata nuk tentojnë të shohin fise të tjera në afërsi të tyre si konkurrentë për të njëjtat burime të ushqimit, as të përpiqen t’i nënshtrojnë ata ose të kufizojnë qasjen e tyre në burime. Grupet e ndryshme ndërveprojnë me njëri-tjetrin, vizitojnë njëri-tjetrin rregullisht, formojnë aleancat e martesës dhe nganjëherë ndryshojnë anëtarë. Kjo nuk është lloji i sjelljes që lidhet me racizmin.
Në mënyrë domethënëse, këto grupe nuk kanë tendencë të jenë territoriale. Ata nuk kanë qëndrim posesiv ndaj copave të veçanta të tokës apo burimeve ushqimore. Si antropologët Burch dhe Ellanna e kanë thënë, “kufijtë socialë dhe hapësinorë midis fiseve janë jashtëzakonisht fleksibël sa i përket anëtarësimit dhe shtrirjes gjeografike”.
Dëshmitë arkeologjike
Dëshmitë arkeologjike ekzistojnë edhe për njw mungesë shqetësimi për territorin. Antropologu Jonathan Haas shkruan për parahistorinë e Amerikës së Veriut, për shembull: “Të dhënat arkeologjike nuk japin asnjë dëshmi të sjelljes territoriale nga ana e ndonjë nga këto gjuetarët hershme dhe mbledhësve, por ata duket se kanë zhvilluar një rrjet shumë të hapur e komunikimit dhe ndërveprimit që është përhapur në të gjithë kontinentin.”
Racizmi, njw mekaizwm psikologjik
Në vend të kësaj, le të përpiqemi tani të mendojmë për racizmin si një mekanizëm mbrojtës psikologjik.
Një pikëpamje alternative është se racizmi dhe të gjitha format e ksenofobisë nuk kanë një bazë gjenetike ose evolucionare, por përfaqësojnë kryesisht një tipar psikologjik – më konkretisht, një mekanizëm psikologjik i mbrojtjes gjeneruar nga pasigurisë dhe ankthit ndjenjat.
Ka disa dëshmi për këtë pikëpamje që rrjedh nga teoria psikologjike e quajtur “Teoria e menaxhimit të terrorit”.
Hulumtimet kanë treguar se kur njerëzit përballen me kuptimin e tyre të vdekshmërisë, ata ushqejnë një ndjenjë tw ankthit dhe pasigurisë, për të cilwn ata përgjigjen duke u bërë më të prirur për të kërkuar për status, materializëm, lakmi, paragjykime dhe agresion.
Ata kanë më shumë gjasa të jenë në përputhje me qëndrimet e pranuara nga kultura dhe të identifikohen me grupet e tyre kombëtare ose etnike.
Sipas teorisë së menaxhimit të terrorit, motivimi i këtyre sjelljeve është që të përmirësojë ndjenjën e rëndësisë apo vlerës në fytyrën e vdekjes, apo për të marrë një ndjenjë të sigurisë dhe përkatësisë, si një mënyrë për të mbrojtur veten kundër kërcënimit të vdekshmërisë. Prandaj, racizmi mund të jetë një përgjigje e ngjashme ndaj një ndjenje më të përgjithshme e të parëndësishme, siklet ose papërshtatshmëri.
5 aspekte të racizmit
Është e mundur të identifikohen pesë aspekte të ndryshme të racizmit si një mekanizëm mbrojtës psikologjik
Së pari, nëse një person ndihet i pasigurt ose i mungon, ai mund të dëshirojë të bashkohet me një grup për të forcuar ndjenjën e tij të identitetit dhe për të gjetur një ndjenjë përkatësie.
Duke qenë pjesë e diçkaje më të madhe se ata dhe duke ndarë një kauzë të përbashkët me anëtarët e tjerë të grupit të tyre, i bën ata të ndihen më të plotë dhe më kuptimplotë.
Nuk ka asgjë të keqe me këtë në vetvete dhe për vete. Pse nuk duhet të jemi krenarë për identitetin tonë kombëtar apo fetar, apo edhe për identitetin tonë si një tifoz i futbollit dhe të ndiejmë një ndjenjë vëllazërie apo motra me ata që ndajnë identitetin tonë?
Megjithatë, ky identitet i grupit mund të çojë në një fazë të dytë: armiqësia ndaj grupeve të tjera.
Për të forcuar më tej ndjenjën e tyre të identitetit, anëtarët e një grupi mund të zhvillojnë ndjenja armiqësore ndaj grupeve të tjera. Grupi mund të bëhet më i përcaktuar dhe i lidhur me ndryshueshmërinë e tij dhe në konfliktin me grupet e tjera.
Aspekti i tretë është kur anëtarët e një grupi fillojnë të mos tregojnë ndjeshmëri ndaj anëtarëve të grupeve të tjera, duke kufizuar shqetësimin dhe mëshirën e tyre ndaj shokëve të tyre.
Ata mund të veprojnë me dashamirësi ndaj anëtarëve të grupeve të tyre, por të jenë mizorë dhe të pashpirt me dikë tjetër.
Kjo ndihmon për të shpjeguar pse disa nga individët më brutalë në histori, si Adolf Hitleri, ndonjëherë vepruan me mirësi me njerëzit rreth tyre.
Kjo është e lidhur ngushtë me një aspekt të katërt, që është homogjenizimi i individëve që u përkasin grupeve të tjera. Kjo do të thotë që njerëzit nuk perceptohen më në aspektin e personalitetit apo sjelljes individuale, por në kuptim të paragjykimeve dhe supozimeve të përgjithshme rreth grupit në tërësi.
Dhe më në fund – ne po hyjmë në racizmin shumë më të rrezikshwm dhe shkatërrues – njerëzit mund të projektojë defektet e tyre psikologjike dhe dështimet e tyre personale të një grupi tjetër, si një strategji për të shmangur përgjegjësinë dhe fajësojnë tw tjerwt.
Grupet e tjera bëhen kokë turku dhe, si rezultat, mund të dënohen, madje të sulmohen ose të vriten, për hakmarrje për krimet e tyre të dyshuara.
Individët me tipare të forta narciziste dhe paranojake personalitetit janë veçanërisht të prirur për këtë strategji, pasi ata nuk janë në gjendje të pranojnë ndonjë gabimet personale dhe janë veçanërisht të prirur për demonizimin tjerët.
Një korrelacion midis racizmit dhe shëndetit psikologjik
Me fjalë të tjera, racizmi dhe ksenofobia nuk janë gjë tjetër veçse simptoma të shëndetit të dobët psikologjik. Kjo është një shenjë e mungesës së integrimit psikologjik, mungesës së vetëvlerësimit dhe sigurisë së brendshme.
Njerëzit psikologjikisht të shëndoshë me një ndjenjë të qëndrueshme të vetëbesimit dhe besimit të fortë të brendshëm nuk janë racist sepse nuk kanë nevojë të forcojnë ndjenjën e vetes përmes identitetit të grupit.
Ata nuk kanë nevojë të përcaktohen si të dallueshme nga – dhe në konflikt me – të tjerët. Ksenofobia nuk është e vetmja përgjigje e mundshme për pasigurinë ose një ndjenjë mungese, natyrisht; marrja e barnave, pirja e madhe dhe duke u bërë obsesivisht materialiste apo ambicioze mund të jenë përgjigje të tjera.
Dhe njerëzit psikologjikisht të shëndetshëm nuk kanë nevojë të përdorin racizmin në të njëjtën mënyrë siç nuk kanë nevojë të përdorin drogë.
Finalizimi
Është gjithashtu e dobishme të kujtojmë se nuk ka bazë biologjike për ndarjen e racës njerëzore në “raca” të dallueshme. Ekzistojnë vetëm grupe të qenieve njerëzore që kanë zhvilluar karakteristika të ndryshme fizike me kalimin e kohës dhe përshtaten me klimat dhe mjediset e ndryshme. Dallimet mes nesh janë shumë të paqarta dhe shumë sipërfaqësore. Por në thelb, nuk ka raca, ka vetëm një racë njerëzore.
