Si shkaktohen termetet.
Meqenese u beme deshmitare te nje termeti, qe goditi Tiranen dhe disa qytete te tjera te vendit, mendova qe, per kureshtaret, te hedh ne forum disa te dhena mbi kete dukuri te natyres. Shpresoj t’ju pelqeje.
Dihet qe Toka eshte nje trup heterogjen (me perberje te ndryshme), i ndertuar nga nje seri levozhgash,
te cilat dallohen njera nga tjetra prej vetive te tyre fizike dhe kimike.
Korja e Tokes.
Ka thellesi 40 – 50 km ne kontinente dhe 5 km ne oqeane, dhe perben gjeosferen me te siperme dhe me heterogjene te saj.
Sipas studimeve sizmiologjike, ne territorin e vendit tone, korja e Tokes ka trashesi 34 km
Manteli i Tokes.
Perben levozhgen e dyte, me trashesi 2900 km. Ne pjesen e siperme te tij ka ndertim heterogjen
Berthama e Tokes. ka trashesi 3400 km, e cila perbehet nga berthama e jashtme ne gjendje te lenget dhe ajo e brendeshme ne gjendje te ngurte. Ka ne perberje metale te rende (hekur, nikel)
Pjesa e siperme e mantelit nga 700 – 900 km, eshte e levizshme dhe korja “noton” mbi mantel. Levizja e lendes se mantelit nen koren e Tokes nuk eshte e njellojte kudo, perberja e lendes eshte e ndryshme. Si rezultat e proceseve fiziko – kimike qe ndodhin ne lenden e mantelit te siperm, ndryshon volumi i saj, dhe rrjedhimisht shtresat e Tokes I nenshtrohen ngritjes ose uljes.
Si rezultat i ketyre levizjeve te brendshme, si dhe bashkeveprimit te tyre me forcat qe lindin nga rrotullimi i Tokes rreth vetes, nga terheqja e Diellit dhe Henes, shkembinjte ne koren e Tokes dhe ne mantelin e siperm ndohen nen veprimin e sforcimeve. Ne fillim, kur sforcimet jane te vogla, fortesia e lendes eshte e mjaftueshme qe tu rezistoje atyre. Por kur sforcimet rriten dhe arrijne kufirin e fortesise se lendes, atehere shkembi nuk ka mundesi t’u rezistoje, dhe fillon te cahet, te thyhet, pjeset e tij zhvendosen kundrejt njera tjetres. E gjithe kjo ndodh shume shpejt, vetem per nje cast. Le ta sqarojme me thjeshte. Marrim nje shkop dhe fillojme ta perkulim. Deri ne nje fare casti shkopi perkulet lehte, por me rritjen e forces, ai nuk duron dot me dhe thyhet me zhurme. Po te bejme analogji me ate qe thame me siper per shkembin, termeti ndodh pikerisht ne castin e thyerjes.
Ne fillim, kur nis procesi i grumbullimit te sforcimeve tektonike, korja e Tokes e duron veprimin e tyre, por me rritjen e sforcimeve, ndodh shkaterrimi i tyre, korja e Tokes cahet, ne te lindin te cara, te cilat ndodhen afer vatres, dhe ne raste te rralla dalin ne siperfaqe. Zona ku ndodh procesi i shkaterrimit dhe i therjes se Tokes, dhe ku energjia potenciale kthehet ne energji kinetike, quhet vater e termetit ose hipoqender. Projeksioni i vatres ne siperfaqe, quhet epiqender. Te carat qe permendem me lart, quhen thyerje te kores.
Pas nje termeti, ne zonen e thyerjes, mund te mbetet e pacliruar nje pjese e energjise, ose mund te ndodhe qe clirimi i menjehershem i saj, te shkaktoje rritjen e sforcimeve elastike ne nje zone tjeter te saj. Energjia e mbetur, ose ajo qe u shtua ne zonen tjeter, do te kerkoje te clirohet, deri sa te vendoset stabiliteti i plote. Keto clirime te herpashershme, quhen pasgoditje (aftershocks). Disa prej tyre mund te jene te forta, por gjithmone jo me te forta se goditja e pare kryesore. Frekuenca e pasgoditjeve ulet me kalimin e kohes.
Ne mjaft termete te forta, lekundjet shoqerohen me nje para zhurme. Keshtu, afer epiqendres, degjohet nje zhurme e nendheshme si bubullime, e ngjashme me zhurmen qe krijojne kalimet e mjeteve te transportit. Kjo zhurme lind gjate kalimit te valeve sizmike nga Toka ne ajer. Veshi i njeriut eshte i ndjeshem, keshtu lekundjet me amplitude te vogel te ajrit, perceptohen si nje tingull i forte. Sipas studimeve, tingulli degjohet me pare se se te ndihet lekundja e termetit. Zhurma degjohet kur Toka peson 8 lekundje ne sekonde; ne se frekuenca do te jete me e madhe se (32 lekundje ne sekonde), atehere degjohet nje zhurme e fuqishme. Zhurma lind nga kalimi i valeve gjatesore nga Toka ne ajer, ndersa lekundja e Tokes lidhet me momentin e daljes se valeve terthore, te cilat kane energji me te madhe.
Termeti eshte dukuria me e frikshme e natyres. Gjer me sot, nuk eshte bere ende i mundur parashikimi i tij. Disa qenie te gjalla e ndiejne termetin para se ai te lekunde Token. Mbi te gjithe, dallohen minjte, te cilet e kapin rreth 2 ore para. Kjo eshte arsyeja se pse ne galerite e nentokes, rekomandohen te mbahen minj, pasi, ata para renies se termetit ose rrezimit te blloqeve te shkembinjve, fillojne e levizin shpejt, dhe kerkojne te dalin jashte. Specialisti i sigurimit teknik ne keto punime minerare nentokesore, e vezhgon me kujdes kete skene, dhe lajmeron personelin te dale jashte.
Ju falenderoj, nese me keni lexuar!
Meqenese u beme deshmitare te nje termeti, qe goditi Tiranen dhe disa qytete te tjera te vendit, mendova qe, per kureshtaret, te hedh ne forum disa te dhena mbi kete dukuri te natyres. Shpresoj t’ju pelqeje.
Dihet qe Toka eshte nje trup heterogjen (me perberje te ndryshme), i ndertuar nga nje seri levozhgash,
te cilat dallohen njera nga tjetra prej vetive te tyre fizike dhe kimike.
Korja e Tokes.
Ka thellesi 40 – 50 km ne kontinente dhe 5 km ne oqeane, dhe perben gjeosferen me te siperme dhe me heterogjene te saj.
Sipas studimeve sizmiologjike, ne territorin e vendit tone, korja e Tokes ka trashesi 34 km
Manteli i Tokes.
Perben levozhgen e dyte, me trashesi 2900 km. Ne pjesen e siperme te tij ka ndertim heterogjen
Berthama e Tokes. ka trashesi 3400 km, e cila perbehet nga berthama e jashtme ne gjendje te lenget dhe ajo e brendeshme ne gjendje te ngurte. Ka ne perberje metale te rende (hekur, nikel)
Pjesa e siperme e mantelit nga 700 – 900 km, eshte e levizshme dhe korja “noton” mbi mantel. Levizja e lendes se mantelit nen koren e Tokes nuk eshte e njellojte kudo, perberja e lendes eshte e ndryshme. Si rezultat e proceseve fiziko – kimike qe ndodhin ne lenden e mantelit te siperm, ndryshon volumi i saj, dhe rrjedhimisht shtresat e Tokes I nenshtrohen ngritjes ose uljes.
Si rezultat i ketyre levizjeve te brendshme, si dhe bashkeveprimit te tyre me forcat qe lindin nga rrotullimi i Tokes rreth vetes, nga terheqja e Diellit dhe Henes, shkembinjte ne koren e Tokes dhe ne mantelin e siperm ndohen nen veprimin e sforcimeve. Ne fillim, kur sforcimet jane te vogla, fortesia e lendes eshte e mjaftueshme qe tu rezistoje atyre. Por kur sforcimet rriten dhe arrijne kufirin e fortesise se lendes, atehere shkembi nuk ka mundesi t’u rezistoje, dhe fillon te cahet, te thyhet, pjeset e tij zhvendosen kundrejt njera tjetres. E gjithe kjo ndodh shume shpejt, vetem per nje cast. Le ta sqarojme me thjeshte. Marrim nje shkop dhe fillojme ta perkulim. Deri ne nje fare casti shkopi perkulet lehte, por me rritjen e forces, ai nuk duron dot me dhe thyhet me zhurme. Po te bejme analogji me ate qe thame me siper per shkembin, termeti ndodh pikerisht ne castin e thyerjes.
Ne fillim, kur nis procesi i grumbullimit te sforcimeve tektonike, korja e Tokes e duron veprimin e tyre, por me rritjen e sforcimeve, ndodh shkaterrimi i tyre, korja e Tokes cahet, ne te lindin te cara, te cilat ndodhen afer vatres, dhe ne raste te rralla dalin ne siperfaqe. Zona ku ndodh procesi i shkaterrimit dhe i therjes se Tokes, dhe ku energjia potenciale kthehet ne energji kinetike, quhet vater e termetit ose hipoqender. Projeksioni i vatres ne siperfaqe, quhet epiqender. Te carat qe permendem me lart, quhen thyerje te kores.
Pas nje termeti, ne zonen e thyerjes, mund te mbetet e pacliruar nje pjese e energjise, ose mund te ndodhe qe clirimi i menjehershem i saj, te shkaktoje rritjen e sforcimeve elastike ne nje zone tjeter te saj. Energjia e mbetur, ose ajo qe u shtua ne zonen tjeter, do te kerkoje te clirohet, deri sa te vendoset stabiliteti i plote. Keto clirime te herpashershme, quhen pasgoditje (aftershocks). Disa prej tyre mund te jene te forta, por gjithmone jo me te forta se goditja e pare kryesore. Frekuenca e pasgoditjeve ulet me kalimin e kohes.
Ne mjaft termete te forta, lekundjet shoqerohen me nje para zhurme. Keshtu, afer epiqendres, degjohet nje zhurme e nendheshme si bubullime, e ngjashme me zhurmen qe krijojne kalimet e mjeteve te transportit. Kjo zhurme lind gjate kalimit te valeve sizmike nga Toka ne ajer. Veshi i njeriut eshte i ndjeshem, keshtu lekundjet me amplitude te vogel te ajrit, perceptohen si nje tingull i forte. Sipas studimeve, tingulli degjohet me pare se se te ndihet lekundja e termetit. Zhurma degjohet kur Toka peson 8 lekundje ne sekonde; ne se frekuenca do te jete me e madhe se (32 lekundje ne sekonde), atehere degjohet nje zhurme e fuqishme. Zhurma lind nga kalimi i valeve gjatesore nga Toka ne ajer, ndersa lekundja e Tokes lidhet me momentin e daljes se valeve terthore, te cilat kane energji me te madhe.
Termeti eshte dukuria me e frikshme e natyres. Gjer me sot, nuk eshte bere ende i mundur parashikimi i tij. Disa qenie te gjalla e ndiejne termetin para se ai te lekunde Token. Mbi te gjithe, dallohen minjte, te cilet e kapin rreth 2 ore para. Kjo eshte arsyeja se pse ne galerite e nentokes, rekomandohen te mbahen minj, pasi, ata para renies se termetit ose rrezimit te blloqeve te shkembinjve, fillojne e levizin shpejt, dhe kerkojne te dalin jashte. Specialisti i sigurimit teknik ne keto punime minerare nentokesore, e vezhgon me kujdes kete skene, dhe lajmeron personelin te dale jashte.
Ju falenderoj, nese me keni lexuar!
Last edited:
