Welcome to the forum 👋, Guest

To access the forum content and all our services, you must register or log in to the forum. Becoming a member of the forum is completely free.

  • PËRSHËNDETJE VIZITOR!

    Nëse ju shfaqet ky mesazh do të thotë se ju nuk jeni regjistruar akoma. Anëtarët e rregjistruar kanë privilegjin të marrin pjesë në tema të ndryshme si dhe të komunikojnë me anëtarët e tjerë. Bëhu pjesë e forumit Netedy.com duke u REGJISTRUAR këtu ose nëse ke një llogari KYCU. Komunikim alternative i ketij forumi me vajza dhe djem nga te gjithe trevat shqiptare? Hyr ne: CHAT SHQIP.

Toka

Juno

Kontributor
Regjistruar më
Kor 25, 2017
Mesazhe
32,412
Toka eshte planeti i 3-te nga Dielli, si dhe i 5-ti me i madh ne tete planetet ne Sistemin Diellor. Toka eshte gjithashtu me e madhe e te kater planeteve ne brendesine e Sistemit Diellor. Ajo eshte referuar disa here ne bote si , Blue Planet, ose me emrin e saj latin, Terra + gjallesave te miliona llojeve duke perfshire edhe njerezit. Toka eshte aktualisht i vetmi vend ne univers ku jeta eshte e njohur per ekzistence. Planeti yne eshte formuar 4540000000 ose 4.5 miliard vjet me pare, dhe jeta u shfaq ne siperfaqe te saj brenda 1 miliard vjetesh. Qe atehere, biosfera Tokes ka ndryshuar ndjeshem atmosferen dhe kushtet e tjera te planetit, duke bere te mundur perhapjen e organizmave te ndryshme, si dhe me formimin e shtreses se ozonit e cila, se bashku me fushen magnetike te Tokes bllokon rrezatimit e demshem te Diellit . Vetite fizike te Tokes, si dhe historine e saj gjeologjike dhe orbitale, jane faktet kryesore per mbijetesen dhe jeten gjate kesaj periudhe.

Toka ndervepron me objekte te tjera ne hapesire, sidomos me Diellin dhe Henen. Aktualisht, orbita e Tokes rrotullohet nje here per çdo rreth 366,26here qe ajo rrotullohet rreth boshtit te saj. Ky eshte nje vit yjor, i cili eshte i barabarte me 365,26 dite diellore. Aksi i rrotullimit se Tokes eshte 23,4 ° larg nga perpendikulari me avionin e tij orbital. Gjithsashtu ai ndikon ne prodhimin e variacioneve sezonale ne siperfaqen e planetit me nje periudhe te nje viti tropikal (365,24 dite diellore). Hena, e cila filloi rrotullimin e sajt rreth Tokes 4530000000vjet me pare, ofron stabilizimin e oqeaneve, stabilizon anen e boshtit dhe gradualisht ngadaleson rrotullimin e Tokes. Rreth 3800000000 dhe 4100000000 vjet me pare, pati ndikime te shumta gjate bombardimeve te asteroideve dhe shkaktoi ndryshime te rendesishme ne mjedis (me te theksuara ne siperfaqe).

Toka eshte planeti i 3 nga Djelli dhe i 5 per madhesi .

Distanca/Orbita rreth Diellit: 149,598,262 km.
Perihelion (Distanca me e afert me diellin): 147,098,291 km.
Aphelion (Distanca me e larget me diellin): 152,098,233 km.
Rrezja Mesatare: 6,371.00 km.
Diametri Polar: 12,742 km.Diametri Ekuadorial: 12,756 km.
Perimetri Mesatar: 40,030.2 km.
Volumi: 1,083,206,916,846 km3.
Masa: 5,972,190,000,000,000,000,000,000 kg.
Dendesia: 5.513 g/cm3.
Siperfaqa: 510,064,472 km2.
Graviteti i Siperfaqes: 9.80665 m/s2.
Shpejtesia e Ikjes: 40,281 km/h.
Periudha rrotulluese rreth vetes (Gjatesia e Dites/Nates): 23.9 / 24 ore.
Periudha rrotulluese rreth Diellit (Gjatesia e Vitit): 365.26 dite.
Shpejtesia Mesatare e Orbites rreth Diellit: 107,218 km/h.
Orbita e Cuditeshme: 0.01671123.
Orbita e Pjerret: 0.00005 grade.
Prirja Ekuatoriale e Orbites: 23.4393 grade.
Orbita Perimetrale: 939,887,974 km.
Temperatura minimale/maksimale ne Siperfaqe: -88/+58 °C.
Perberjet Atmosferike: Oksigjen, Azot, Avuj Uji.


Toka ka vetem nje Hene ose sic quhet ndryshe Satelit.

Toka eshte sic quhet ndryshe planeti (Earth ne Anglisht ) ( Tellus ne gjuhen Romake) (Gaia ne Greqishten e lashte)

Kuptimi i plote i Tokes u be nga Nikola Koperniku, i cili arriti te binde te gjithee duke korigjuar shume shkencetare te asaj kohe, qe besonin se Toka ishte qendra e gjithshkaje , duke ardhur te Galileo Galileo, i cili arriti te krijoje teleskopin e pare ne ate kohe , dhe mbeshteti Kopernikun ne teorine e tij. Pra pas kuptimit te plote te Sistemit Diellor nga Koperniku dhe mbeshtetja e plote e Galileos per kete te fundit , u arrit ne konkluzionin, qe Toka eshte thjesht nje planet si gjiteh te tjeret, qe rretullohet rreth Diellit.

Toka eshte e ndare ne disa shtresa, te cilat kane lende kimike te dallueshme dhe sizmike.

0- 40 Kore
40- 400 Pjesa e Sipme e Qendres
650-2700 Pjesa e ulet e qendres
2700-2890 Shtresa
2890-5150 Berthama e Jashtme
5150-6378 Berthama e Brendeshme


Korja varion ne trashesi te konsiderueshme, eshte e holle nen oqeanet, e trashe nen kontinente. Berthama e ebrendshme dhe korja kane perberjen kryesore te planetit, Berthama e jashtme dhe shtresat e llaves jane plastike ose gjysem - te lengshme. Shtresat e ndryshme jane te ndara, te cilat jane te dukshme ne te dhenat sizmike, me i njohur nga keto eshte nderprerja midis mbeshtjellesit te kores dhe ciklit te larte. Pjesa me e madhe masive e Tokes eshte e mbuluar, shumica e pjeses tjeter ne baze eshte nje pjese e vogel.

Atmosfera = 0.0000051
Oqeanet = 0.0014
Korja = 0.026
Midis Llaves dhe Kores = 4.043
Berthama e Jashtme = 1.835
Berthama e Brendeshme = 0.09675


Berthama (Qendra e Tokes) eshte e perbere kryesisht nga hekuri, edhe pse eshte e mundur qe disa elemente te lehte mund te jene te pranishem. Temperaturat ne Berthame (Qendra e Tokes) mund te jene te larta dhe arrijne deri ne 7500 grad celcius me nxehte se sa siperfaqja e Diellit. Ne pjesen e poshtme te Berthames ka me teper perberje Silikoni, oksigjen me pak hekur, kalcium dhe alumin. (Ne Pjesen e Siperme te Berthames) ka me shume olivene dhe pyroxene (hekur / silikate magnezi), kalcium dhe alumin. Ne e dime qe shumica e ketyre vijne vetem nga perberjet sizmike. Mostrat nga mbeshtjellesit e siperm mberrijne ne siperfaqe si llave Vullkani, por nga shumica e Tokes eshte e parritshme. Korja eshte kryesisht kuarci (dioksid silikoni) dhe silikate te tjera si minerale. Marre si nje e tere, perberja kimike e Tokes (nga masa) eshte :


34.6% Hekur
29.5% Oksigjen
15.2% Silicon
12.7% Minerale
2.4% Nikel
1.9% Squfur
0.05% Titan


Planetet e tjere ndoshta kane struktura te ngjashme dhe kompozime te ndryshme nga Toka. Hena ka me shume se nje baze te vogel, Merkuri ka nje baze shume me te madhe (ne krahasim me diametrin e tij). Midis berthames dhe kores tek Marsi ka nje shtrese shume te trashe, Toka mund te jete i vetmi planet me Kore te dallueshme, si ate te brendeshmen ashtu edhe te jashtmen.

Ndryshe nga planetet e tjera tokesore, korja e Tokes eshte e ndare ne disa Pllaka te veçanta te ngurta qe notojne ne menyre te pavarur siper kores se poshtme. Teoria qe pershkruan kete eshte e njohur si pllakat tektonike. Ajo karakterizohet nga dy procese kryesore, perhapjen dhe levizjen. Perhapja ndodh kur dy pllaka levizin larg nga njeri-tjetri dhe del nje kore e re, e cila krijohet nga poshte ne shtratin e oqeanit . Levizja ndodh kur dy pllaka perplasjen dhe njera nga buzet zhytet nen tjetren dhe perfundon duke shkaterruar koren. Ka edhe levizje transversale ne disa kufij pjate (P.sh. San Andreas Fault ne Kaliforni) dhe perplasjeve mes pllakave kontinentale (P.sh. Indi / Euroazi).Toka ka (aktualisht) tete pllaka kryesore.

Pllaka e Amerikes Veriut
Pllaka e Amerikes Jugut
Pllaka e Antarktida
Pllaka e Europes Dhe e Azis
Pllaka Afrikane
Pllaka Australiane dhe Indiane
Pllaka Perendimore e Oqeanit Paqesor
Pllaka e Oqeanit Paqesor


Ka edhe 20 apo me shume Pllaka te vogla te tilla si, Arab, Cocos, Pllaka Filipine Etj. Termetet jane shume me te zakonshme ne kufijte e Pllakave.

Siperfaqja e Tokes eshte mjaft e re, relativisht e shkurter (sipas standardeve astronomike) periudhe 500.000.000 vjet apo me shume, siperfaqja dhe proceset tektonike jane shkaterruar dhe krijoi nje ndryshim te madh ne siperfaqen e Tokes dhe ne kete menyre u pane te gjitha eliminimet dhe gjurmet e historise gjeologjike siperfaqesore me pare (te tilla si bombardimi nga asteroidet dhe kometat ). Keshtu historia shume e hershme e Tokes eshte fshire. Toka eshte 4,5 tek 4.6 miljard vjeç, por shkembinjte me te vjeter te njohur jane rreth 4 miliarde vjet te vjetra dhe shkembinjte me te vjeter se 3 miliard vjet jane te rralla. Zhvillimet me te vjetra te organizmave te jeteses jane me pak se 3900000000 vjeç. Nuk ka rekord te periudhes kritike kur jeta nisi zhvillimin e saj.

71% e siperfaqes se Tokes eshte e mbuluar me uje. Toka eshte planeti i vetem, ne te cilin uji mund te ekzistoje ne forme te lengshme ne siperfaqe (edhe pse mund te kete perberje te lengshme ose metan ne siperfaqe, titan dhe ne siperfaqen e (njeres nga henat Jupiter e quajtur Europa). Uji eshte natyrisht thelbesor per jeten siç e njohim ne. Kapaciteti i ngrohjes se oqeaneve eshte gjithashtu shume i rendesishem ne mbajtjen e temperatures se Tokes relativisht te stabilizuar. Uji eshte gjithashtu pergjegjes per shumicen e ndryshimeve klimaterike ne kontinentet e Tokes. Eshte nje proces i vecante ne Sistemin Diellor ne ditet e sotme (edhe pse kjo mund te kete ndodhur ne Mars ne te kaluaren).

Atmosfera e Tokes eshte 77% azot, 21% oksigjen, me gjurmet e argonit, dioksidit te karbonit dhe ujit. Toka mendohet te kete qene e dominuar me shume nga dioksidi i karbonit ne atmosfteren e saj ne fillimet e krijimit , por kur Toka u formua e para, ajo ka qene e perbere me shume nga shkembinj dhe shume pak pjese uji (Oqeanet), e cila ndimoi per zhvillimin e jetes ne planet.
Pllakat tetonike mbajne nje pjese te vazhdueshme te dioksidit te karbonit ne atmosfere , dhe perben nje rol te rendesishem per te ruajtur tempraturen e Tokes kunder efekteve te ndryshme. Efektet e atmosferes dhe siperfaqes arrijne te mbajne temperaturen rreth 35 grade Celcius dhe -21 grade celcius nen 0 . Pa kete rol te rendesishem oqeanet do te ngrinin teresisht dhe jeta qe ne jetojme do ishte e pa mundur . Prania e oksigjenit te lire eshte mjaft i domosdoshem . Oksigjeni eshte nje gaz shume reagues dhe ne rrethana normale dhe kombinohet me shume elemente te tjera. Oksigjeni ne atmosferen e Tokes eshte e prodhuar dhe mirembajtur nga proceset biologjike. Pa jete nuk do te kishte oksigjen te lire.

Nderveprimet e Tokes dhe Henes ngadalesojne rrotullimin e Tokes, me rreth 2 milisekonda per shekull. Simulimet aktuale tregojne se rreth 900 milion vjet me pare ka qene nje proces jo prej 365 ditesh, por nje proces prej 481 ditesh, dhe jo 24 ore sic eshte tani, por 18 ore .

Toka ka nje fushe magnetike modeste e prodhuar nga rryma elektrike ne berthamen e jashtme, nderveprimet e eres diellore, fusha magnetike e Tokes, dhe atmosferen e siperme te Tokes. Parregullsite ne keta faktore shkaktojne levizjet e poleve magnetike gjithashtu dhe te siperfaqes se tokes.
 
Mendohet që Toka është formuar rreth 4.6 miliard vjet më parë nga përplasjet në retë gjigante të formës që formoi edhe Diellin.

Forca e gravitetit ka mbledhur ngadalë këtë gaz dhe pluhur së bashku në grumbuj që u bënë asteroide dhe planete të vogla të hershme të quajtura planetesimals.

Këto objekte u përplasën në mënyrë të përsëritur dhe gradualisht u bënë më të mëdha, duke ndërtuar planetet e Sistemit Diellor, duke përfshirë dhe Tokën.

Detajet se si formohet Toka janë ende duke u përpunuar. Shkencëtarët studiojnë meteorite dhe shkëmbinjtë më të vjetër në Tokë për të kuptuar se çfarë ndodhi në këto kohëra të hershme në Sistemin Diellor. Ata gjithashtu vëzhgojnë sisteme të tjera diellore në galaktikën tonë, Rrugën e Qumështit.

 
Ndryshe nga shumica e planeteve, duhet të jeni jashtëzakonisht te njohur me këtë; Tokë.

Pavarësisht nga sa mendoni se dini për Tokën, mendoj se të gjithë mund të pajtohen që Toka është planeti “më i madh” i njohur në të gjithë Universin. Jo vetëm që është planeti ynë, por edhe planeti i vetme për të strehuar jetën. E pra, ka një ton të gjërave të tjera që e bëjnë Tokën planetin më të mirë, këtu është lista jonë e 10 fakteve rreth Tokës.

Fakte rreth Tokës # 1: Toka po ngadalëson.

Toka po ngadalësohet rreth 17 milisekonda çdo 100 vjet. Do ta kemi një orë shtesë pas rreth 140 milionë vitesh.

Faktet rreth Tokës # 2: Vendi më i Ftohtë në Univers: Toka.

Objekti më i ftohtë në hapësirë është në Mjegullën “Boomerang”, qe ka temperaturë 1 gradë Kelvin, e cila është -458 gradë Fahrenheit. Shkencëtarët në MIT ishin në gjendje të marrin temperatura me poshtë nse 1 nano-Kelvin, e cila është një miliard e një shkalle Kelvini.

Fakte rreth Tokës # 3: Toka është aktualisht dy planete.

Bazuar në Hipotezën e Ndikimit Giant, Theia (një planet në Sistemin tonë Diellor) u largu nga orbita e ti dhe u përplas me Tokën, duke u copëtuar të dy planetet së bashku për të formuar një planet (dhe Hënën).

Fakte rreth Tokës # 4: Toka e berberë nga Uji.

Tani dimë shumë vende, madje edhe në sistemin tonë diellor që përmban ujë. Por Toka është vendi i vetëm ku ekziston uji në të tri gjendjet: lëng, akull dhe avull.

Fakte rreth Tokës # 5: Toka është Planeti më i Dendur.

Dendësia e një planeti matet në krahasim me dendësinë e ujit, që është; 1 gram për centimetër kub. Toka ka densitetin më të lartë te të gjithë atyre, me 5.5 gramë për centimetër kub.

Fakte rreth Tokës # 6: Toka nuk është Sferë.

Për shkak të gravitetit dhe forcës centrifugale, Toka është formë pak ovale. Ky fenomen ndodh në shumë planete dhe ekzagjerohet sa më shpejt që të rrotullohet.

Fakte rreth Tokës # 7: Toka është Planeti i vetëm me pllaka tektonike.

Ekzistojnë shtatë pllaka tektonike kryesore në Tokë. Pa këto pllaka, nuk do të kishim: tërmete, vullkane apo shpërthime, male apo edhe hendeqe oqeane.

Fakte rreth Tokës # 8: Ricikluesi më i mirë: Toka.

Toka rikrijon veten dhe sipërfaqen e saj. Cikli i shkëmbit transformon shkëmbin Igneous në shkëmbin sedimentar, i cili transformohet në shkëmb Metamorphic dhe pastaj përsërit veten herë pas here.

Fakte rreth Tokës # 9: Richie Rich: Oqeanet e Tokës.

Është vlerësuar se oqeanet e Tokës kanë më shumë se 20,000,000 tonë ari në to. Çdo litër uji i detit përmban mesatarisht rreth 13 / 1,000,000,000 të një gram ari.

Fakte rreth Tokës # 10: Toka kishte një Foshnjë.

Theia, një planet me madhësi të Marsit, u shkëput nga orbita e tij dhe u përplas me Tokën. Përderisa këta dy planete ishin ne procesin e shkrirjes ne nje planet, formuan Hënën. Toka dhe Hëna janë krijuar për të varur nga njëria-tjetra, shumë si një fëmijë me nënen e saj.
 
Ku ndodhet pika më e ulët e thatë në Tokë?
Bregdeti i detit të Vdekur në Lindjen e Mesme është 400 metra (1300 këmbë) nën nivelin e detit. Pranë saj renditet Bad Water në Luginën e Vdekjes në Kaliforni, me 282 këmbë nën nivelin e detit.

Është lajm i mirë që Kalifornia nuk po zhytet edhe më shumë?
Pjesë të Kalifornisë zhyten. Pompimi i ujit të natyrshëm nënujor në rezervuarët e Kalifornisë po bën që toka të zhytet 11 centimetra në vit në disa vende të veçanta. Sistemet e ujërave të bardha dhe të zeza janë të rrezikuara.

Kush është lumi më i gjatë?
Lumi Nil në Afrikë është 6695 kilometra i gjatë.

Cili është shteti më i prirur për tërmete në Shtetet e Bashkuara?
Në Alaskë bien tërmete prej 7 magnitudash çdo vit dhe tërmete prej 8 magnitutash apo më të mëdha në 14 vjet. Florida dhe Dakota e Veriut janë shtetet që kanë më pak tërmete në SHBA, madje më pak se Nju Jorku.

Cili është vendi më i thatë në Tokë?
Në një vend të quajtur Arika, në Kil bien 0.76 milimetra shi në vit. Me këtë ritëm, filxhani i kafes do të mbushej për një shekull.

Çfarë e shkakton rrëshqitjen e dheut?
Shirat e rrëmbyer gjatë një periudhe të shkurtër kohe nxisin rrëshqitjen e vazhdueshme e të shpejtë të dheut. Dalëngadalë, shirat e vazhdueshëm e përkeqësojnë edhe më shumë rrëshqitjen, e cila lëviz ngadalë. Materiale të ndryshme sillen ndryshe. Çdo vit shkaktohen gati 2 miliardë dëme nga rrëshqitja e dheut në SHBA. Një stuhi që ka thyer rekordin në San Francisko, në janar, 1982, shkaktoi 18 mijë rrëshqitje gjatë një nate të vetme. Dëmi i shkaktuar ishte 66 milionë dollarë dhe 25 persona humbën jetën.

Sa shpejt lëviz balta?
Rrëshqitja e dheut, si ortekë balte, mund të lëvizë me shpejtësi prej 160 kilometrash në orë.

A rrjedhin gjërat brenda Tokës?
Kjo është e sigurt. Në fakt, shkencëtarët zbuluan në vitin 1999 se materialet e shkrira brenda dhe rrotull kores së Tokës lëvizin në vorbulla, duke formuar xhepa dinamika e të cilëve është e ngjashme me tornadot dhe tufanet. Ashtu siç do të lexoni më poshtë, korja e planetit lëviz në mënyra të çuditshme.

Cili është vendi më i lagësht në Tokë?
Lloro, Kolumbi, ka mesatarisht 13 metra shi në vit. Kjo sasi është 10 herë më e lartë se ajo në qytetet më të lagështa në Evropë apo në Shtetet e Bashkuara.

A ka edhe Toka faza, ashtu si Hëna?
Nga Marsi, Toka duket sikur kalon përmes fazave të veçanta (ashtu siç e shohim ne Afërditën të ndryshojë fazat. Toka është në orbitën e Marsit, dhe ndërsa dy planetët rrotullohen rrotull Diellit, drita e diellit krijon përshtypje të ndryshme nga kënde të ndryshme gjatë vitit. Fazat e Tokës dallohen nga fotografitë e marra nga “Mars Global Surveyor” dhe “European Mars Express”.

Cili është kanioni më i madh në sistemin tonë diellor?
Kanioni i Madh konsiderohet si sistemi më i madh në botë i kanioneve. Dega e saj kryesore është 446 kilometra e gjatë. Valles Marineris në Mars zgjatet 4800 kilometra. Nëse do t’i shtohej hartës së SHBA-së, do të shtrihej nga Nju Jorku në Los Anxhelos. Në disa vende, kjo njollë e madhe në sipërfaqen e Marsit është 8 kilometra e thellë.

Cili është kanioni më i thellë në Shtetet e Bashkuara?
Me kalimin e viteve, lumi Snake gërmoi kanionin Hell përgjatë kufirit Oregon-Idaho. Është më shumë se 2.4 kilometra (8 mijë këmbë) i thellë. Në kontrast, Kanioni i Madh është më pak se 6 mijë këmbë i thellë, më shumë se një milje.

A është Toka planeti më i madh shkëmbor në sistemin diellor?
Me zor! Diametri i Tokës në Ekuador është 12,756 kilometra. Afërdita është 12,104 kilometra e gjerë. Mërkuri dhe Marsi, dy planetët e tjerë shkëmborë, janë shumë më të vegjël. Edhe Plutoni është shkëmbor, por është shumë i vogël (disa thonë se nuk është fare planet)

Sa prej vullkaneve të Tokës kanë shpërthyer në kohërat historike?
Rreth 540 vullkane mbi tokë. Askush s’e di se sa shumë vullkane nënujorë kanë shpërthyer gjatë historisë.

A ka më shumë oksigjen ajri?
Atmosfera e Tokës përbëhet nga 80 për qind nitrogjen. Pjesa tjetër e saj është nitrogjen, me sasira të vogla elementesh të tjerë.

Cila është ujëvara më e lartë në Shtetet e Bashkuara?
Ujëvara Yosemite në Kaliforni është 739 metra e lartë.

Sa për qind të Tokës zë uji?
Rreth 97 për qind. Oqeanet përbëjnë dy të tretat e sipërfaqes së Tokës, gjë që do të thotë se kur asteroidi i radhës të godasë Tokën, ajo do të spërkatë hapësirën.

Cilat janë dy masat e Tokës që përmbajnë pjesën më të madhe të ujit të freskët në Tokë?
Gati 70 për qind e ujit të freskët në Tokë ndodhet në akullnajat e Antarktidës dhe Grinlandës. Pjesa tjetër e ujit ekziston në atmosferë, përrenj, lumenj apo në nëntokë dhe të gjitha këto përbëjnë 1 për qind të totalit të Tokës.

Cili prej oqeaneve të Tokës është më i madhi?
Oqeani Paqësor mbulon 165 kilometra katror. Është më shumë se dy herë më i madh se masa e Atlantikut. Ka një thellësi mesatare prej 3.9 kilometrash.

Pse Toka nuk ka kaq shumë kratere sa Hëna?
Toka është më aktive, nga ana gjeologjike apo e motit. Pjesa më e madhe e historisë gjeologjike e planetit tonë ka ndodhur shumë kohë më parë. Pjesa më e madhe e saj është zbrazur nga vullkanet, por rezultatet studiohen vështirë. Madje dhe ngjarjet e kohëve më të fundit në sipërfaqe, kratere që mund të jenë një milionë vite të vjetra, mbulohen nga bimësia, sheshohen nga era dhe shiu dhe modifikohen nga tërmetet dhe rrëshqitjet e dheut. Ndërsa Hëna, është gjeologjikisht e qetë dhe nuk ka mot.

Sa është sipërfaqja e Tokës?
Sipërfaqja që Toka mbulon është 510,100,000 kilometra katror.

Kush është liqeni më i madh në botë?
Nga masa dhe volumi është deti Kaspik, i vendosur mes Evropës jugore dhe Azisë perëndimore.

Ku ndodh pjesa më e madhe e tërmeteve dhe shpërthimeve vullkanike në Tokë?
Pjesa më e madhe ndodh përgjatë kufijve të qindrave plateve të mëdha që pluskojnë në sipërfaqen e Tokës. Një prej plateve më aktiv ku tërmetet dhe shpërthimet janë të zakonshme është përreth platesë masive të Paqësorit, e njohur si “rrethi i zjarrit në Paqësor”. Shkundet e lëkundet nga Japonia në Alaskë dhe në Amerikën e Jugut.

Sa të nxehta janë të përbrendshmet e planetëve?
Temperatura e Tokës rritet me 20 gradë Celsius për çdo kilometër nëntokë. Pranë qendrës, mendohet të jetë 3,870 gradë Celsius.

Cilat janë tre vendet që kanë numrin më të madh të vullkaneve aktivë?
Tre vendet e para janë Indonezia, Japonia dhe Shtetet e Bashkuara në rend zbritës.

Sa në rrezik janë njerëzit e botës nga vullkanet?
Sa për vitin 2000, shkencëtarë kanë vlerësuar se vullkanet kanë rrezikuar 500 milionë njerëz. Kjo krahasohet me gjithë popullsinë e botës në fillim të shekullit të 17-të.

Cili prej burimeve të mëposhtme mban volumin më të madh të ujit të freskët në botë: liqenet, lumenjtë apo ujërat nëntokësore?
Uji nënujor përfshin një volum 30 herë më të madh se të gjitha liqenet me ujë të freskët dhe zë 3 mijë herë më shumë volum se lumenjtë dhe liqenet e tokës. Uji nëntokësor mbahet në akuaferët natyralë nëntokësor, në të cilat uji rrjedh përqark dhe përmes gurit dhe materialeve të tjera.

Cili tërmet ishte më i madh, tërmeti i vitit 1906 në San Francisko, apo tërmeti i vitit 1964 në Anchorage, Alaskë?
Tërmeti në Anchorage kishte një magnitudë prej 9,2 ballësh, ndërsa tërmeti në San Francisko kishte një magnitudë prej 7.8 ballësh. Ky ndryshim në magnitudë barazon me 125 herë më shumë energji nga sa u çlirua në tërmetin e vitit 1964 dhe kjo është arsyeja pse tërmeti në Anchorage u ndje në një zonë prej 1,295,000 kilometrash katrorë.

Cili tërmet vrau më shumë njerëz, ai i vitit 1906 në San Francisko, apo tërmeti i vitit 1964 në Anchorage, Alaskë?
Tërmeti i vitit 1906 në San Francisko ia kalon kësaj kategorie. Për shkak të tij gjetën vdekjen 700 persona në krahasim me 114 që vdiqën nga tërmeti në Anchorage. Dëmet në San Francisko ishin më të mëdha për shkak të zjarreve që shkatërruan të gjitha strukturat e drurit të asaj kohe.

A është e fortë korja e Tokës?
Pjesa e brendshme e kores së tokës mendohet të jetë e fortë. Por pjesa e jashtme e kores duket e butë. Përderisa askush nuk ka qenë atje, shkencëtarët nuk janë të bindur për përbërjen e saktë. Ideja e lindur nga Hollivudi është të dërgohet një sondë atje për të mësuar më shumë.

A rrotullohet Toka me të njëjtin ritëm?
Korja e fortë e brendshme, një masë hekuri e krahasueshme me masën e Hënës, rrotullohet më shpejt se pjesa e jashtme e kores së hekurit, e cila është e lëngshme. Një studim i vitit 1996 tregon se gjatë shekullit të mëparshëm, shpejtësia ka bërë që korja e brendshme të fitojë një çerek kthese në tërësinë e planetit. Presioni i madh e mban atë solide.

Sa njerëz janë vrarë nga vullkanet gjatë 500 viteve të fundit?
Të paktën 300 mijë. Mes vitit 1980 dhe 1990, aktiviteti vullkanik vrau të paktën 26 mijë njerëz.

Sa për qind e sipërfaqes së Tokës përbëhet nga shkëmb vullkanik?
Shkencëtarët vlerësojnë se më shumë se tre të katërtat e sipërfaqes së Tokës ka një origjinë vullkanike, domethënë shkëmbinjtë ose kanë shpërthyer nga vullkanet ose janë formuar nga shkëmbinjtë e shkrirë që janë ftohur nëntokë, dhe si pasojë kanë dalë në sipërfaqe. Pjesa më e madhe e shkëmbinjve vullkanikë të Tokës gjenden në nivelin e detit.

A shkakton tërmeti një tsunam?
Nëse tërmeti lind nën oqean, atëherë po. Pranë epiqendrës së tërmetit, niveli i detit rritet dhe bie, duke e shtyrë të gjithë ujin mbi të lart e poshtë. Kjo lëvizje krijon një valë që udhëton nga jashtë në të gjitha drejtimet. Një tsunami mund të jetë masive, por mbetet e ulët në lartësi kur uji është i thellë. Kur afrohet pranë bregut, forcohet dhe arrin lartësinë e ndërtesave të larta. Një e tillë u nxit në vitin 1964 dhe mbuloi qytetin e vogël kalifornian, Crescent City, gjatë së cilës makinat lëviznin me metra të tëra dhe shumë njerëz humbën jetën. Edhe asteroidet shkaktojnë tsunami.

A janë të gjithë tsunamët valë të larta kur godasin vijën bregdetare?
Jo, në kundërshtim me shumë imazhe artistike të tsunamëve, pjea më e madhe nuk rezultojnë në valë të mëdha. Pjesa më e madhe prej tyre vijnë në breg si batica të forta dhe të shpejta. Uji mund të ngrihet më lart se çdo valë që njeriu ka parë.

Sa sipërfaqe të Tokës zënë shkretëtirat?
Rreth një të tretën.

Cili është vendi më i thellë në oqean?
Thellësia më e madhe e njohur është 11 kilometra, në Mariana Trench, në oqeanin Paqësor në jug të Japonisë pranë ishujve Mariana.

Cila është era më e shpejtë e regjistruar ndonjëherë në sipërfaqe?
Era më e shpejtë “e zakonshme” ka pasur një shpejtësi prej 372 kilometrash në orë, dhe është regjistruar në Malin Uashington, New Hampshire, në 12 prill të vitit 1934. por gjatë një tornadoje në maj të vitit 1999, në Oklahoma, shkencëtarët kanë regjistruar një erë me shpejtësi 513 kilometrash në orë. Për krahasim, erërat e Neptunit mund të arrijnë në 1,448 kilometra shpejtësi.

Sa është sasia e ujit të freskët që ruhet në Tokë?
Më shumë se dy milionë milje kubikë me ujë të freskët ruhet në planetin tonë, gati gjysma e saj prej një sipërfaqe prej gjysmë miljeje. Edhe Marsi duket se ka shumë ujë pranë sipërfaqes së tij, por ajo që është diktuar deri tani është e mbledhur si akull; askush nuk e ka llogaritur se sa mund të ketë.

Sa e vjetër është Toka?
Planeti ynë është më shumë se 4.5 miliardë vite i vjetër, pak fare më i ri se sa Dielli. Evidencat e kohëve të fundit kanë treguar se Toka është formuar shumë më herët se sa është besuar më parë, vetëm 10 milionë vite pas lindjes së Diellit, një eveniment diellor i cili ka ndodhur 4.6 miliardë vite më parë, edhe pse provat nuk janë të sigurta.

Cila është shkretëtira më e madhe në botë?
Shkretëtira e Saharasë në Afrikën e Jugut është më shumë se 23 herë më e madhe se masa e shkretëtirës Mojave në Kaliforninë jugore.

Cili planet ka më shumë hëna, Toka apo Marsi?
Marsi ka dy satelitë, quhen Phobos dhe Deimos. Toka ka vetëm një satelit natyral, dhe është Hëna. Planetët e jashtëm kanë shumë Hëna, pjesa më e madhe e tyre janë zbuluar kohët e fundit, duke i hapur rrugë mundësisë që shkencëtarët një ditë të ripërkufizojnë atë që do të thotë hënë.

Cili është liqeni më i thellë në botë?
Liqeni Baikal në pjesën qendrore jugore të Siberisë është 1.7 kilometër i thellë. Është rreth 20 milionë vite i vjetër dhe mban 20 për qind të ujit të freskët të Tokës.

Cila është origjina e fjalës “vullkan”?
Vjen nga “vulcan”, perëndia romak i zjarrit.

Sa minerale njihen se ekzistojnë?
Në botë njihen gati 4 mijë minerale, edhe pse vetëm 200 janë shumë të rëndësishme. Gati 50-100 minerale përshkruhen çdo vit.

Çfarë mase ka i gjithë uji në botë?
Totali i ujit në botë është 326 milionë milje kubik.

Cili është ishulli më i madh në botë?
Grinlanda mbulon 2,176,000 kilometra katrorë. Kontinente zakonisht përkufizohen si masa të mëdha të përbëra nga shkëmbinj me densitet të ulët që lundron në materialin e shkrirë nën të. Grinlanda i përputhet këtij përkufizimi, por është vetëm një e treta e masës së Australisë. Disa shkencëtarë e quajnë Grinlandën një ishull, të tjerë thonë se është një kontinent.

Ku ndodhen pjesa më e madhe e vullkaneve në Tokë?
Tipari më të dallueshëm topografik në Tokë është zinxhiri malor vullkanik që rrethon planetin nën ujë, zinxhir që shtrihet më shumë se 48 kilometra dhe ngrihet 5.5 kilometra mbi dyshemenë e detit. Quhet vargmali mes-oqean dhe është atje ku platetë e Tokës ndahen kur korja e re del në sipërfaqe, pra aktiviteti vullkanik. Ka më shumë vullkane këtu në tokë. Mbledhja ndodh në vende ku këto plate përplasen me kontinentet. Rezultati: Më shumë vullkane dhe tërmete në vende të tilla si Kaliforni dhe Japoni.

Cili është vullkani që ka vrarë më shumë njerëz?
Shpërthimi i vullkanit Tambora në Indonezi në vitin 1815 vlerësohet të ketë vrarë 90 mijë njerëz. Pjesa më e madhe humbën jetën nga uria pas shpërthimit, për shkak të shkatërrimit të të korrave dhe nga ndotja e ujit dhe sëmundjet.

A janë ndarë Toka dhe Hëna në lindje?
Jo ekzaktësisht. Por teoria kryesore thotë se sateliti ynë i preferuar është gdhendur pjesërisht nga Toka pasi ajo është formuar. Një objekt me masën e Marsit është përplasur me planetin tonë të ri. Ky planet është shkatërruar. Mbeturinat fluturuan tjetërkund dhe një pjesë e saj shkoi në orbitën e Tokës. Hëna e mblodhi veten nga mbetjet e avulluara të përplasjes, ndërsa Toka mbeti pak a shumë e paprekur.

Sa vetëtima bien në botë çdo sekondë?
Mesatarisht rreth 100. Por kjo shifër është vetëm për ato që godasin tokën. Gjatë çdo minute bien më shumë se një mijë stuhi përreth Tokës, duke shkaktuar 6 mijë vetëtima. Pjesa më e madhe prej tyre shkon nga reja në re.

A janë lumenjtë e gjallë?
Jo në kuptimin tradicional. Por ashtu si gjithë krijesat e gjalla, lumenjtë kanë një jetëgjatësi. Ata lindin, rriten në masë dhe plaken. Madje mund të vdesin gjatë hapësirës së kohës gjeologjike.

A mund të krijojnë asteroidet ishuj?
Spekulimet kanë ekzistuar për dekada se impaktet e lashta të asteroideve mund të krijojnë pika të nxehta të aktivitetit vullkanik, e cila mund të rrisë malet që dalin nga deti dhe që s’kanë qenë atje. Nuk ka një përgjigje të saktë për këtë pyetje, por një model i fundit kompjuterik sugjeroi se Hauai është formuar në këtë mënyrë.

Shteti i Luizianës, po rritet apo po tkurret?
Luiziana humb rreth 78 kilometra katror të tokës çdo vit për shkak të erozionit bregdetar, tufaneve dhe shkaqeve të tjera njerëzore, dhe për shkak të rrëshqitjes, që do të thotë fundosje. Pjesa më e madhe e Nju Orlinsit është 3.4 metra nën nivelin e detit. Pjesë të lagjes franceze janë zhytur 60 centimetra në 6 dekadat e fundit. Qyteti mbrohet nga digat, por të gjithë ekspertët janë në një mendje se baticat e stuhive nga i njëjti drejtim, të cilat shkaktohen nga uraganet, mund të prishin këtë sistem dhe të fundosin pjesën më të madhe të qytetit. Në vitin 2000, drejtori i Sondazhit Gjeologjik të SHBA-së, Chip Groat tha: “Me këtë shpejtësi zhytjeje, humbjen e tokës së njomë dhe rritjen e nivelit të detit, Nju Orlinsi mund të jetë në pragun e zhytjes shekullin e ardhshëm.

Sa do të ngriheshin detet nëse akulli antarktik do të shkrinte?
Akullnaja e Antarktidës mban gati 90 për qind të akullit të botës dhe 70 për qind të ujit të saj të freskët. Nëse i gjithë akulli do të shkrinte, niveli i detit do të rritej me 220 këmbë, ose do të arrinte lartësinë e një ndërtese me 20 kate. Shkencëtarët e dinë se procesi i shkrirjes ka filluar. Kombet e Bashkuara thonë se më e keqja që mund të ndodhë, në varësi të rritjes së temperaturave të ajrit globale, është që detet të rriten me 1 metër deri në vitin 2100.

A është akulli një mineral?
Po, akulli është një mineral dhe formalisht përshkruhet kështu në Sistemin Dana të Mineralogjisë.

Cili është minerali më i butë?
Talku është minerali më i butë. Përdoret për të përdorur pudrën talk.

Cili është minerali më i fortë?
Ai të cilit nuk i mbetet asnjë vlerë emocionale pas një divorci, edhe pse ruan vlerën monetare.

Cilat janë ngjyrat që dalin nga një fishekzjarr?
Ngjyrat dalin nga elementet minerale të marra nga Toka. Stronciumi jep të kuqen e ndezur, bakri jep blunë, sodiumi jep të verdhën dhe tallashi i hekurit dhe copat e qymyrgurit japin shkëndijat e arta. Flakët e shndritshme dhe zhurma e fortë vjen nga pudra e aluminit.

A ka Toka motin më të keq në sistemin diellor?
Deri tani, është moti më i keq që njerëzit kanë përjetuar. Por universi ka mote edhe më të këqija. Në Mars mund të formohen uragane-stuhi katër herë më të mëdha se Teksasi. Stuhitë e pluhurit në planetin e kuq mund të turbullojnë të gjithë globin! Jupiteri ka një uragan dy herë më të madh se masa e planetit tonë dhe zgjati për të paktën tre shekuj (një tjetër stuhi në Jupiter është edhe më i madh). Afërdita është një ferr i vërtetë, dhe Plutoni është më i ngrirë se vendi më i ftohtë në Tokë (edhe pse një ditë mund të ndryshojë dhe Plutoni mund të bëhet oazi i fundit për jetën).

Ku janë baticat më të larta?
Në Burntcoat Head, Minas Basin, pjesë e Gjirit Fundy në Nova Scotian, baticat mund të arrijnë 11.7 metra lartësi. Gjiri ka formën e hinkës, fundi zgjerohet lart nga gryka e oqeanit. Rezultati është një “kanal baticor”.

Ku është akullnaja e vetme e botës?
Mt. Cotopaxi në Ekuador mban të vetmen akullnajë në ekuator.

Cili është liqeni më i madh në Amerikën e Veriut?
Liqeni Superior.

Cili është tufani më i tmerrshëm që ka prekur Shtetet e Bashkuara?
Një uragan i kategorisë 4 goditi Galveson-in, Teksas në vitin 1900 dhe vrau më shumë se 6 mijë persona. Uragani tjetër që ka shkaktuar më shumë vdekje ishte ai i vitit 1928 në Florida, në të cilën humbën jetën 1900 persona.

Cili është zinxhiri më i gjatë malor në Tokë?
Vargmali Mid-Atlantik, i cili ndan gati gjithë oqeanin Atlantik nga veriu në jug. Islanda është një vend ku ky zinxhir malor i nëndetit ngrihet mbi nivelin e detit.

Sa ar është zbuluar në të gjithë botën?
Më shumë se 193,000 tonë metrikë. Nëse do t’i mblidhnim të gjitha së bashku, atëherë do të formonim një kub shtatëkatësh që do t’i ngjante një prej ndërtesave të Donald Trump. Por në fillim duhen gjetur gjithë ato unaza që kanë rënë në lavaman.

Cilat janë dy vendet që prodhojnë më shumë ar?
Afrika e Jugut prodhon 5300 tonë metrikë në vit, dhe Shtetet e Bashkuara prodhojnë më shumë se 3200 tonë metrikë në vit.

Cila është ajo bimë e Amerikës së Veriut që mund të jetojë për mijëra vite?
Për shkurren katran, e cila rritet në shkretëtirat Mojave, Sonoran dhe Chihuahuan, rezultatet me radiokarbon kanë treguar se ka jetuar që nga lindja e Krishtit. “Disa prej këtyre bimëve mund të durojnë për 10 mijë vite”, thonë shkencëtarët. Sikur të mund të flisnin.

Mesatarisht, sa ujë në ditë konsumohet në të gjithë botën?
Përgjigja është 400 miliardë galonë.

A është Saturni i vetmi planet me unaza?
Saturni ka unazat më të dukshme. Por Jupiteri dhe Neptuni janë sisteme të holla unazash, ashtu si Urani. Madje dhe Toka mund të ketë qenë dikur një planet me unaza.

Cili është kontinenti më i lartë, më i thatë dhe më i ftohtë në Tokë?
Përgjigjja do të ishte Antarktida.

Në çfarë thellësie ndodhin tërmetet?
Pjesa më e madhe e tyre ndodh në më pak se 80 kilometra nga sipërfaqja e Tokës. Tërmetet më të cekëta shkaktojnë dëme më të rënda, por forca shkatërruese e një tërmeti varet nga kushtet e shkëmbit dhe dheut, si dhe në metodat e ndërtimit të banesave.

Ku janë gjetur shkëmbinjtë më të vjetër në botë?
Meqë tabani i oqeanit rigjenerohet vazhdimisht, ndërsa platetë kontinentale lëvizin në sipërfaqen e Tokës, shkëmbinjtë më të vjetër në dyshemenë e oqeanit janë më pak se 300 milionë vite të vjetra. Në kontrast, shkëmbinjtë më të vjetër kontinentalë janë 4.5 miliardë vite të vjetër.

Sa për qind e ujit të freskët të botës ruhet si akull?
Rreth 70 për qind. Dhe nëse do t’ju duhej ta zëvendësonit të gjithën, do t’ju duheshin 60 vite shi në të gjithë globin, pastaj duhet të mendonit një mënyrë për ta ngrirë të gjithën.

Cili është liqeni alpin më i madh në Amerikën e Veriut?
Liqeni Tahoe në kufirin Kaliforni-Nevada ka një sipërfaqe prej 105 mijë akrash, mban 39 trilionë galon ujë dhe është gati 488 metra e thellë.

A kanë ekzistuar gjithmonë kontinentet?
Jo ashtu siç i njohim ne sot. Shumë shkencëtarë thonë se Toka e pati zanafillën si një kontinent i madh, e thatë si një kockë. Uji erdhi si kometat, supozimet vazhdojnë dhe kështu u zhvilluan oqeanet. Kohët më të fundit, masat e tokës së botës u grumbulluan në një superkontinent me emrin Pangaea. Kontinenti filloi të thyhej 225 milionë vite më parë, dhe si përfundim u fragmentua në kontinentet që ne njohim sot.

Sa hi vullkanik bie në një ditë?
Gjatë periudhës nëntë-orëshe të aktivitetit më energjetik të vullkanit në malin St.Helen më 18 maj të vitit 1980, ai hodhi më shumë se 540 milionë tonë hi në një sipërfaqe prej 56,980 kilometrash katrorë. Ky ishte shpërthimi më shkatërrues vullkanik i njohur deri më sot në Shtetet e Bashkuara. Pesëdhjetë e shtatë njerëz humbën jetën nga shpërthimi, përfshirë dhe shkencëtarin Dr. David Johnston, i cili po monitoronte 8 kilometra larg vullkanit. Dëmi që rrëshqitjet dhe hiri që ra nga qielli shkaktuan ishte 1 miliardë dollarë.

Cilat janë vendndodhjet më ekstreme në Shtetet e Bashkuara?
Pika më perëndimore quhet West Point në ishullin Amatignak, Alaskë. Pika më veriore quhet Point Barrow, Alaskë. Pika më veriore është maja jugore e ishullit Hauai. Pika më lindore është Pochnoi Point, në Semisopochnoi, Alaskë. Maja e ishullit Aleutian shtrihet në anën tjetër të vijës të gjatësisë 180 gradëshe, pra Pochnoi Point është zyrtarisht në Hemisferën Lindore.

Nëse do t’i sajonim Tokën, Hënën dhe Marsin si kukullat matrushka, si do të renditeshin?
Marsi do të futem brenda Tokës, dhe Hëna do të futej shumë mirë brenda Marsit. Toka është gati sa dyfishi më i madh se Marsi, i cili është sa dyfishi më i madh se Hëna.

A do të jetë gjithnjë këtu Toka?
Astronomët mendojnë se pas disa miliarda vitesh, Dielli do të bymehet kaq shumë sa do të mbulojë Tokën. Nëse ne do të jemi përsëri këtu, me siguri do të skuqemi dhe planeti do të avullojë. Megjithatë, ekziston një mundësi që një masë në ndryshim e Diellit të bëjë që Toka të lëvizë në një orbitë më të largët e të mirë. Një llogaritje matematikore tregon se është teorikisht e mundur për njerëzit që të sajojnë një lëvizje të tillë para se të jetë vonë.
 
Sa do të peshonte një person në Mars?
Forca e rëndesës në Mars është 38 për qind e asaj të tokës në nivelin e detit. Prandaj një person do të peshonte 38 për qind më pak në Mars. Nëse bazohemi tek informacionet e tanishme të NASA-s, duhet të kalojnë dekada para se ky vëzhgim të vërtetohet.

Sa i gjatë është viti marsian?
Është një vit i gjatë, nëse jeni nga Marsi. Për një tokësor, është gati sa dyfishi i gjatë. Planeti i kuq rrotullohet për 687 ditë rrotull Diellit, ndërsa Toka për 365 ditë.

Sa e gjatë është një ditë mesatare në Mars?
Një marsian mund të flejë (apo të punojë) një orë më shumë në ditë në krahasim me ne. Ditët e Marsit janë 24 orë dhe 37 minuta të gjata, në krahasim me 23 orët dhe 56 minutat në tokë. Dita në çdo planet të sistemit tonë diellor përcaktohet nga koha që i duhet botës të rrotullohet në aksin e saj, duke e bërë diellin të duket sikur lind në mëngjes dhe perëndon në mbrëmje.

Kush është vullkani më i madh?
Vullkani “Mauna Loa” në Hauai mban titullin në Tokë. Ngrihet më shumë se 15.2 kilometra mbi bazën e tij, e cila ndodhet mbi sipërfaqen e detit. “Olympus Mons” në Mars ngrihet 26 kilometra në qiellin marsian. Baza e tij do të mbulonte gjithë shtetin e Arizonës.

Cili është tërmeti më i tmerrshëm i njohur ndonjëherë?
Tërmeti që ka shkaktuar më shumë viktima ka rënë në vitin 1557 në Kinën qendrore. Goditi një krahinë ku pjesa më e madhe e njerëzve jetonin në shpella prej shkëmbi të butë. Strehëzat u shembën, duke vrarë më shumë se 830 mijë njerëz. Një vitin 1976, një tjetër tërmet goditi Tangshanin, Kinë. Më shumë se 250 mijë persona humbën jetën.

Cili ka qenë tërmeti më i fortë në kohët e sotme?
Në vitin 1960 në Kili ra një tërmet pranë bregdetit me një magnitudë prej 9.6 ballësh dhe shkaktoi një rrëshqitje 1600 kilometra të gjatë. Një tërmet i tillë nën një qytet të madh do të sfidonte dhe teknikat më të mira të ndërtimit.

Cili tërmet do të ishte më katastrofik, ai në Kore, Japoni, apo në Northridge, Kaliforni?
Tërmeti i vitit 1994 në Northridge kishte një magnitudë prej 6.7 ballësh dhe shkaktoi vdekjen e 60 personave, lëndimin e 9 mijë të tjerëve dhe një dëm prej 40 miliardë dollarësh. Tërmeti i vitit 1995 në Kobe kishte një magnitudë prej 6.8 ballësh dhe vrau 5.530 persona. 37 mijë persona gjetën vdekjen dhe shkaktoi 100 miliardë dollarë dëme.

Sa larg është qendra e Tokës?
Distanca nga sipërfaqja e Tokës deri në qendrën e saj është 6378 kilometra. Pjesa më e madhe e tokës është e lëngshme. Pjesa e fortë e planetit është 66 kilometra e trashë, pra më e hollë se lëkura e një molle, nëse do të bënim krahasime.

Cili është mali më i lartë?
Alpinistët që marrin guximin të ngjisin majën Everest në krahinën Nepal-Tibet në Himalaja arrijnë në gati 9 kilometra lartësi mbi nivelin e detit.

Gjithnjë kaq afër ka qenë Hëna?
Dikur ka qenë më afër! Një miliardë vite më parë, Hëna ishte më pranë në orbitë dhe Tokës i duheshin vetëm 20 ditë për të plotësuar muajin. Një ditë në Tokë atëherë ishte 18 orë e gjatë. Hëna ende po largohet, rreth 4 centimetra në vit. Ndërkohë, rrotullimi i Tokës po ngadalësohet, duke i zgjatur ditët tona. Në të ardhmen e lartë një ditë do të jetë 960 orë!
 
10 fakte për lumin Nil
Lumi Nil është një nga më të vjetrit, më të gjatët, dhe më të famshmit lumenj në botë. Ka mbi 4000 milje në gjatësi. Shumica e njerëzve të vërtetë lidhin lumin Nilin me Egjiptin, por vetëm një e pesta e kursit aktual të lumit shkon nëpër atë vend. Luginat e gjelbra që janë të lidhura me lumin Nil lindën një nga qytetërimet më të vjetra të cilat njerëzimi ka pasur privilegjin për të zbuluar.

Nëpër çfarë rruge shkon ai?
Një nga karakteristikat unike rreth lumit Nil është fakti se ai rrjedh në veri, e cila është e kundërt me drejtimin e shumicës së lumenjve. Kjo do të thotë se lumi Nil ka origjinën në Afrikën e Jugut dhe pastaj rrjedh në drejtim të Detit Mesdhe.

2. Ne duam që ajo të vërshoj

Ne shpesh mendojmë për një përmbytje të lumit si një ngjarje të tmerrshme. Përmbytjet do të shkatërrojnë shtëpitë, komunitetet dhe madje kërcënojnë jetën e njerëzve. Egjiptianët e lashtë, megjithatë, dëshironin që lumi Nil të përmbytej. Kjo ishte e vetmja mënyrë që toka përreth lumit do të bëhet pjellore të mjaftueshme për të mbështetur rritjen e të lashtave.

Qendër e një qytetërimi
Pa lumin Nil, njerëzimi nuk do të mund të zhvillohej në mënyrë që ajo bëri në këtë rajon. Kjo ka ndihmuar që të jetë në gjendje të lehtësoi tregtinë në fusha të ndryshme të botës. Uji është i lidhur me jetën, edhe sot, kështu që çdo zonë pranë ujit është shumë e populluar dhe e dëshirueshme.

Lumi i harruar

Ka një lumë të tretë që derdhet në lumin Nil dhe është emri është Atbarra. Pasi ky lumë kontribuon vetëm 1% të vëllimit total të ujit që rrjedh nëpër Nil, ajo është referuar disa herë si lum i harruar.

5. Gjashtë ndarjet

Lumi Nil nuk mund të përmbytet më në sajë të digave që janë vendosur në të, por kjo nuk e ndryshon faktin se ka gjashtë fusha të rrezikshme të vendosura në lumë. Lumi Nil gjithashtu ka zona shkëmbore, dhe rryma të rrezikshme që e bëjnë lundrimin ujorë praktikisht të pamundur.

6. Një projekt masiv për të shpëtuar tokat

Në sajë të teknologjisë moderne, përmbytjet vjetore nga lumi Nil janë të nevojshme më për prodhimin e kulturave. Kjo do të thotë se përmbytjet ishin duke bërë më shumë dëm sesa dobi.
Më shumë se 90,000 njerëz u desh të zhvendosen gjatë ndërtimit të digës dhe disa prej tyre ishin të vendosur më shumë se 45 kilometra larg nga shtëpitë e tyre. Tani ujërat e Nilit përdoren për ujë të pijshëm dhe ujitje. Një shënim interesant në lidhje me digën: ajo është projektuar nga britanikët, por është e ndërtuar nga Bashkimi Sovjetik.

7. Hipopotamët

Një nga sportet më të rrezikshme që Faraonët donin të merrnin pjesë në të ishte gjuetia e hipopotamëve përgjatë brigjeve të Nilit

Kalimi i urës
Një nga besimet më interesante që ekzistojnë në lidhje me lumin Nil ishte se ajo ishte ura për jetën e përtejme. Për shkak të karakteristikave fizike të tokës përreth lumit. Në lindje të lumit ishte qytetërimi. Në perëndim një terren i gjerë që ishte i mbushur me asgjë. Kjo ishte arsyeja pse varret e egjiptianëve janë vendosur në brigjet perëndimore të lumit.

9. Më tregoni pellgun juaj

Çdo ujë ka një pellgu të caktuar kullimi që është i lidhur me të. Pellgu është gjëja ku ujërat rrjedhin kur ka një sasi të tepërt të saj.

Është një udhëtim i gjatë
Besoni apo jo, ekspedita e parë e njohur në tërë rrjedhën e lumit Nil nuk ndodhi deri në vitin 2004. Grupi që mori këtë përpjekje filloi në Ugandë dhe iu deshën mbi 4 muaj për ta përfunduar udhëtimin.
 
Për të bërë një rotacion të plotë 24 orë, Toka në ekuator lëvizë afërsisht 1600 km / orë.
Toka gjithashtu sillet rreth Diellit. Ne jemi afërsisht 150 milion km larg nga Dielli, dhe në këtë distancë, na merr një vit (365 ditë) për të shkuar 1 herë rreth Diellit.

Rruga e plotë e orbitës së Tokës është afërsisht 970 milion km. Të shkosh rreth këtij rrethi të madh për një vit (365) ditë merr një shpejtësi prej 107,000 km / orë.
Ndërsa së bashku Dielli dhe Toka po lëvizin në rreth 70,000 km / orë në drejtim të yllit të ndritshëm Vega në konstelacionin e Lyres. Kjo shpejtësi nuk është e pazakontë për yjet rreth nesh dhe është shpejtësia mesatare e yjevenë pjesën periferike të galaksis, Milky Way.

Sistemit diellor i duhen rreth 225 milionë vjet për të bërë udhëtimin rreth qendrës së Galaktikes tonë. Ky quhet “viti ynë galaktik”. Që nga lindja e Diellit dhe Tokës, kanë kaluar rreth 20 vite galaktike; ne kemi qenë rreth Galaktikes 20 herë. Nga ana tjetër, në gjithë historinë e njerëzimit me mezi kemi lëvizur një herë Rreth Rrugës së Qumështit.

Sa shpejt duhet të lëvizim për ta bërë atë rreth, rreth Rrugës së Qumështit në një vit galaktik? Është një rreth i madh dhe shpejtësia me të cilën Dielli duhet të lëvizë është mahnitëse 483,000 milje në orë (792,000 km / orë)! Toka, e lidhur me Diellin me anë të gravitetit, ndjek së bashku të njëjtën shpejtësi. kjo shpejtësi është e vogël në krahasim me shpejtësinë e zgjerimit të universit i cili zgjerohet me shpejtësinë e dritës, Drita udhëton me një ritem te paimagjinueshëm të shpejtë prej 1.09 miliardë km / orë.

Dhe sa shpejt po lëviz Galaktika, Rruga e Qumështit? Shpejtësia rezulton të jetë një mahnitëse 1.3 milion milje në orë (2.1 milion km / orë)! Ne po lëvizim përafërsisht në drejtimin që përcaktohet nga yjet e Leos dhe Virgjëreshes.

Edhe pse arsyet për këtë mocion nuk kuptohen plotësisht, astronomët besojnë se ka një përqendrim të madh të materies në këtë drejtim. Disa njerëz e quajnë atë tërheqësi i Madh, edhe pse tani e dimë se tërheqja ndoshta nuk është për shkak së është një grupim i madh galaktikash. Megjithatë, graviteti shtesë në këtë drejtim tërheq rrugën e Qumështit (dhe shumë galaktika fqinje).
 
Orbita e Tokës është rruga në të cilën Toka udhëton nëpër Diell.Distanca mesatare ndërmjet Tokës dhe Diellit është 149.60 milion kilometra (92.96 milionë milje) dhe një orbitë të plotë ndodh çdo 365.256 ditë (1 vit yjor), gjatë së cilës toka udhëton 940 milionë kilometra (584 milionë milje). Orbita e Tokës ka një sjellje te çuditshme . Mocioni syrit Tokës jep një lëvizje të dukshme të Diellit në lidhje me yje të tjerë në një normë prej rreth 1 ° në ditë , në lindje siç shihet nga Toka. mesataret e syrit te Tokës me shpejtësi rreth 30 km / s (108,000 km / h, 67,000 mph)., e cila është e shpejtë mjaftueshem për të mbuluar diametrin e planetit në shtatë minuta dhe distanca në Hënë në katër orë

Shikuar nga një pikë te favorshme, Toka do të duket se sillen në një drejtim të kundërt në lidhje me diellin. Nga e njëjta pikë e favorshme, si Toka dhe Dielli do të duket që rrotullohen në një drejtim të kundërt në lidhje me akset e tyre përkatëse.

Orbita e ulët (LEO) është një orbitë rreth Tokës me një lartësi midis 160 kilometra (99 mi) (me periudhë orbitale rreth 88 minuta), dhe 2,000 kilometra (1,200 mi) (rreth 127 minuta). Shpejtësia orbitale e nevojshme për të mbajtur një orbitë të qëndrueshme të ulët është rreth 7.8 km / s, por redukton me rritjen e lartësis se syrit.Me përjashtim të fluturimeve të drejtuara nga njeriute programit Apollo, të gjitha flutrime-hapesinore te njeriut kanë ndodhur në LEO (ose ishin suborbital). Stacioni Ndërkombëtar i Hapesires kryen operacionet në LEO. Rekordi i lartësis për një udhetim hapesinor njerëzore në LEO ishte Gemini 11 . Të gjitha stacionet hapësinore nga njeriu deri tani, si dhe shumica e satelitëve, kanë qenë në LEO.

View attachment 27622

Orbita e Mesme

Orbitae mesme e tokes (MEO), ndonjëherë i quajtur ndërmjetme orbitës rrethore (ICO), është rajoni i hapësirës rreth Tokës mbi orbitën e ulët të Tokës (lartësi prej 2.000 kilometra (1.243 mi)) dhe nën orbitën gjeostacionare (me lartësi prej 35,786 kilometra (22.236 mi ).

Orbitae mesme e tokes (MEO), ndonjëherë i quajtur ndërmjetme orbitës rrethore (ICO), është rajoni i hapësirës rreth Tokës mbi orbitën e ulët të Tokës (lartësi prej 2.000 kilometra (1.243 mi)) dhe nën orbitën gjeostacionare (me lartësi prej 35,786 kilometra (22.236 mi )).

Përdorim më të zakonshme për satelitë në këtë rajon është për navigacion, komunikim, dhe shkencë gjeodeziks / mjedisit hapësinor.Lartësia më e zakonshme është rreth 20,200 kilometra (12.552 mi), e cila jep një periudhë orbitale prej 12 orësh, pasi përdoret , për shembull, nga Sistemi i pozicionimit global (GPS).Satelitët tjera në orbitën e mesme e Tokës përfshijnë GLONASS (me një lartësi prej 19,100 kilometra (11.868 mi) dhe Galileo (me një lartësi prej 23,222 kilometra (14.429 mi)
Orbita është shtëpia për një numër të satelitëve artificialë.

comparison_satellite_navigation_orbits-svg.png


Orbita e lartë.

Një orbitë të lartë e tokes është një orbitë gjeocentrike me një lartësi (35,786 kilometra (22.236 mi). Periudha orbitale e orbitave të tilla janë më të mëdha se 24 orë, pra satelitët në orbita të tilla kanë një lëvizje te dukshme reaksionare – që është, edhe nëse ata janë në një orbitë prograde (90 °> prirje> = 0 °), shpejtësia e tyre orbitale është më e ulët se shpejtësia rrotulluese e Tokës, duke shkaktuar udhën e tyre ne terren për të lëvizur në drejtim të perëndimit në sipërfaqen e Tokës.
 
Toka, planeti ynë shtëpia jonë e vetme, është i vetmi planet në sistemin tonë diellor njohur të ushqejë jetën – jetë që është e tepër të larmishme. Të gjitha gjërat që ne kemi nevojë për të mbijetuar ekzistojnë nën një shtresë te hollë te atmosferës që na ndan nga të ftohtit ne zbrazëti.

Toka është e përbërë nga, sistemet komplekse interaktive që krijojnë një botë vazhdimisht në ndryshim se ne jemi duke luftuar për ta kuptuar. Nga pozita e favorshme ne hapësirë, ne jemi në gjendje për të vëzhguar planetin tonë në nivel global, duke përdorur instrumente të ndjeshme të kuptojmë ekuilibër delikat mes saj oqeaneve, ajrit, tokës dhe jetës. Vëzhgimet satelitore te NASA’s ndihmojnë studimin dhe parashikojnë motin, thatësira, ndotje, ndryshimet klimatike, si dhe shumë fenomene të tjera që ndikojnë në mjedis, ekonomi dhe shoqëri.

Toka është planeti i tretë nga dielli dhe më i madhi i planeteve tokeso. Diametri i Tokës është vetëm disa qindra kilometra më e madhe se ajo e Venus. Katër stinët janë rezultat i boshtit të rrotullimit të Tokës qe po anohet 23.45? Gradë në lidhje me planin e orbitës së Tokës rreth diellit. Gjatë një pjese të vitit, hemisfera veriore është në drejtim të diellit dhe hemisfera jugore anohet larg, duke prodhuar verë në veri dhe dimër në jug. Gjashtë muaj më vonë, situata është e kundërt. Kur pranvera dhe vjeshtë fillojnë, të dyja hemisferat marrin sasi afërsisht të barabartë të ndriçimit diellor.

Oqeanet globale te Tokës, i cili mbulon rreth 70 për qind të sipërfaqes së planetit, kan nje thellesi mesatare prej rreth 4 kilometra (2.5? milje). Ujë i freskët ekziston në fazën e lëngshme vetëm brenda një hapësirë të ngushtë te temperaturave – 0 në 100 gradë Celsius (32 deri në 212 gradë Fahrenheit). Kjo hapësirë është veçanërisht e ngushtë kur kontrast me gamën e plotë të temperaturave të gjetura brenda sistemit diellor. Prania dhe shpërndarja e avujve të ujit në atmosferë është përgjegjës per motin e tokes.

Pranë sipërfaqes, një atmosferë që përbëhet nga 78 për qind azot, 21 për qind oksigjen, dhe 1 për qind e përbërësve të tjera na mbulon. Atmosfera ndikon në klimën afat-gjatë dhe afat-shkurtër te motit lokal te Tokës, na mbron nga rrezatimi i dëmshëm që vjen nga dielli, dhe na mbron nga meteorë, si dhe – shumica e të cilave të digjen para se të mund të godasin sipërfaqen.

Litosfera e Tokës, e cila përfshin koren(si kontinentale dhe oqeanike) dhe shtresën e lartë, është e ndarë në pllaka të mëdha që janë vazhdimisht në lëvizje. Për shembull, pllaka e amerikes veriore lëviz në perëndim mbi pellgun e Oqeanit Paqësor, përafërsisht në një normë të barabartë me rritjen e thonjve tanë. Tërmetet që rezultojë kur pllaka kalon mbi njëri-tjetrin, përplasen për të bërë malet, apo ndarje dhe të ndara.

Si erdhi emri i planetit.
Emri Toke është të paktën 1.000 vjet i vjetër. Të gjithë planetet, përveç Tokës, janë emëruar sipas perëndive dhe perëndeshave Greke dhe Romake.
 
Tmerresisht interesante .... ama te ben pershtypje diferenca se sa e vjeter eshte Toka dhe kur u shfaq njerezimi.
 

Theme customization system

You can customize some areas of the forum theme from this menu.

Choose the color combination according to your taste

Select Day/Night mode

You can use it by choosing the day and night modes that suit your style or needs.

Welcome to the forum 👋, Guest

To access the forum content and all our services, you must register or log in to the forum. Becoming a member of the forum is completely free.