Isak Njutoni

[Lina]

Isak Njutoni

Isak Njutoni (emri në anglisht Isaac Newton; 25 dhjetor 1642 - 20 mars 1727) ishte një fizikant, astronom, filozof, teolog dhe matematicien anglez i cili është konsideruar gjerësisht si një nga shkencëtarët më me influencë të të gjitha kohërave dhe si një figurë kyçe në revolucionin shkencor. Libri i tij "Philosophiae Naturalis Principia Mathematica" (Principet Matematike të Filozofisë Natyrore), botuar së pari në vitin 1687, hodhi themelet për "mekanikën klasike".

Isak Njutoni
Portreti i Njutonit në moshën 46 vjet nga Godfrey Kneller, 1689
Lindi	4 janar 1643 (S.V. 25 dhjetor 1642) Woolsthorpe-by-Colsterworth, Lincolnshire, Angli
Vdiq	31 mars 1727 (84 vjet) (S.V. 20 mars 1726) Kensington, Middlesex, Britania e Madhe
Kombësia	Anglez
Fusha	Fizika Filozofia natyrore Alkimia Teologjia Matematika Astronomia Ekonomia
Institucionet	Universiteti i Kembrixhit Royal Society Royal Mint
Këshilltarët akademik	Isaac Barrow Benjamin Pulleyn
Notable students	Roger Cotes William Whiston
I njohur për	mekanika Njutoniane Gravitacioni universal Calculus Ligjet e Njutonit të lëvizjes Optika Seri binomike Principia Metoda e Njutonit
Çmime të rëndëshishme	FRS (1672) Knight Bachelor (1705)
Nënshkrimi

Njutoni formuloi ligjet e levizjes dhe gravitetit universal që dominoi pikëpamjen e shkencëtarëve të universit fizik gjatë tre shekujve të ardhshëm . Ai gjithashtu tregoi se nocionii i objekteve në tokë dhe trupave qiellorë mund të përshkruhet nga të njëjtat parime. Njutoni ka ndërtuar teleskopin e parë praktik që reflekton dhe zhvilloi teorine e ngjyrës në bazë të vëzhgimit se një prizëm zbërthen dritën e bardhë në shumë ngjyra të spektrit të dukshem. Ai ka formuluar edhe një ligj empirik të ftohjes dhe ka studiuar shpejtësinë e zërit.
Njutoni ishte mik i "Trinity College" dhe Profesor i dytë Lucasian i matematikës në Universitetin e Kembrixhit. Ai ishte një i krishterë i devotshëm, por joortodoks dhe ishte anëtar i Universitetit të Kembrixhit. Ai refuzoi të marrë urdhra nga Kisha e Anglisë, ndoshta sepse ai nuk besonte doktrinën e Trinsëi. Përveç punës së tij në shkencat matematikore, Njutoni nje pjese te madhe te kohes se tij ia kushtoi studimin e alkimisë dhe kronologjisë biblike, por një pjesë e madhe e punës së tij në ato zona ka mbetur e pabotuar deri shumë kohë pas vdekjes së tij. Në jetën e tij të mëvonshme, Njutoni u bë president i Shoqërisë Mbretërore. Ai shërbeu gjithashtu qeverinë britanike si antar i keshillit drejtues.

Jeta
Isak Njutoni lindi (sipas kalendarit Julian në përdorim në Angli në atë kohë) në ditën e Krishtlindjeve, 25 dhjetor 1642, në Woolsthorpe Manor në Woolsthorpe-nga-Colsterworth, një fshat i vogël në qarkun e Lincolnshire. Ai ka lindur tre muaj pas vdekjes së babait të tij, një bujk i begatë i quajtur gjithashtu Isaac Newton. Lindur para kohe, ai ishte një fëmijë i vogël. Nëna e tij Ana Ayscough thoshte se nuk peshonte as çerek kile. Kur Njutoni ishte tre vjeç, nëna e tij u martua dhe shkoi për të jetuar me burrin e saj të ri, Barnabus Reverend Smith, duke lënë djalin e saj në kujdesin e gjyshes së tij, Margery Ayscough. Njutoni nuk u martua asnjehere.
Në mekanikë, Njutoni formuloi parimin e inercisë.
Në optikë, ai e ndërtoi teleskopin, zhvilloi teorinë e ngjyrave në bazë të vëzhgimit se një prizmi. (Ngjyra e bardhë zbërthehet në një spektër ngjyrash). Ai gjithashtu formuloi një ligj empirik të ftohjes.
Në matematikë, Njutoni, së bashku me Gotfrid Lajbnicin dhe pavarësisht nga njëri-tjetri, zbuluan njehsimin diferencial dhe integral. Ai gjithashtu demonstroi teoremën e binomit, zhvilloi të ashtuquajturën "metodë të Njutonit" për gjetjen e zerove të një funksioni, dhe kontribuoi në zbërthimin e funksioneve në seri potenciale të pafundme. Isak Njutoni së bashku me Gaussin dhe Arkimedin bëjnë pjesë në të ashtuquajturën "treshe të artë" të matematikës. Ai ka formuluar tri ligjet kryesore të mekanikës:

• Ligjin e inercisë
• ligjin veprimit dhe kundërveprimit
• Ligjin e forcës

Pas Galileit, Isak Njutoni, e thelloi kuptimin e forcës. Ai zbuloi se ndërmjet Tokës dhe Hënës vepron forca e gravitetit dhe se është njësoj me atë të Tokës. Forca e gravitetit vepron edhe ndërmjet Tokës dhe disa qindra satelitëve artificialë që sillen rreth saj.
Njutoni ishte fetar dhe lexonte Biblën. Ai ka shkruar më shumë studime Biblike se shkencore. Njutoni, siç demonstrohet nga një sondazh të vitit 2005, është ndër shkencëtarët më të mëdhenj në historinë e shkencës.

 

[Lina]

Isaac Newton ndryshoi botën ndërsa ishte në karantinë nga Murtaja e vitit 1665




Një rastësi fatlume. I izoluar gjatë Plagës së Madhe të Londrës, filozofi u angazhua në zbulime marramendëse që shënuan “vitin e tij të mrekullive”.

Kur plaga e Madhe e Londrës filloi në vitin 1665, Issac Newton ishte një student në Kolegjin “Trinity”, Kembrixh. Siç përshkruhet, Isaac Newton disa muaj pasi fitoi gradën e tij universitare në pranverën e atij viti, në moshën 23-vjeçare u tërhoq në fermën e tij familjare të Woolsthorpe Manor, rreth 60 milje në veriperëndim të Kembrixhit. Së bashku me vendosjen në një distancë të sigurt nga transportuesit e sëmundjes së tmerrshme që po fshinte popullsinë e qytetit, Woolsthorpe siguroi llojin e mjedisit të qetë, që lejonte një mendje si ajo e Njutonit të udhëtonte, e pandërprerë, deri në kufijtë më të largët të imagjinatës. Kjo periudhë është e njohur tani si annus mirabilis – “viti i mrekullive”.

Njutoni ndihmoi në zhvillimin e llogaritjes
Së pari, ai vazhdoi punën në matematikë që kishte angazhuar mprehtësitë e tij mendore deri sa të mbyllej nga Triniteti. Çështja në fjalë ishte përcaktimi i ekuacioneve universale që përfshin sasi të luhatshme, një çështje që ishte trajtuar, në një shkallë të kufizuar, nga matematikanët francezë René Descartes dhe Pierre de Fermat.
Në fund të vitit 1666, Njutoni e kishte zgjidhur në mënyrë efektive këtë problem me një seri letrash mbi rregullat e “fluksit”, të njohur tani si gur.

Ai analizoi ngjyrën, dritën dhe spektrin
Njutoni gjithashtu e ktheu vëmendjen e tij ndaj studimit të optikës dhe mençurisë mbizotëruese që çdo ngjyrë në spektër ishte një përzierje e dritës së errët dhe të bardhë. Ai kreu një eksperiment, në të cilin ai shpoi një vrimë të vogël në grilën e dritares së dhomës së tij të gjumit, duke përgjuar rrezen e dritës që pasoi me një prizëm, dhe pastaj vendosi një prizëm të dytë në rrugën e atyre trarëve të refraktuar.
Panorama që rezultoi i lejoi Njutonit të llogariste këndin e çdo ngjyre të refraktuar. Më e rëndësishmja, ajo zbuloi rrjedhën e ngjyrave si të pandryshuara – dëshmi se ngjyrat nuk ishin modifikime të dritës së bardhë, por që drita e bardhë përbëhet nga të gjithë përbërësit e spektrit.

Njutoni studioi gravitetin, i cili ndihmoi në krijimin e ligjeve të tij të lëvizjes
Më në fund, kjo ishte periudha që lindi legjendën Njutonit për mollën që binte pema mbi kokë dhe që çoi në zbulimin e gravitetit. Gjërat nuk u shpalosën saktësisht në atë mënyrë, por Njutoni u përpoq të mendonte për parimet e inercisë dhe se si një mollë në ajër, ose ndonjë objekt, është parandaluar të fluturojë nga Toka që rrotullohet, në hapësirë.
Forca që tërheq mollën poshtë duhet të jetë e njëjta që tërheq hënën në Tokë, konkludoi ai. Për më tepër, Hëna duhet të zbatojë po atë forcë tërheqëse drejt Tokës, megjithëse në një shkallë më të vogël. Kjo çoi në ligjin e gravitetit universal, i cili pohon se ato forca janë proporcionale me produktin e masave të tyre dhe anasjelltas, proporcional me sipërfaqen e distancës midis tyre.
Ai nuk i mori llogaritjet e tij për të përfunduar në atë kohë – ai ishte më i suksesshëm në këtë përpjekje vite më vonë, kohë korresponduese ku ai boto “Princpia” në 1687.
Ndërkohë, murtaja vdekjeprurëse u zbeh nga pranvera e vitit 1667, duke i hapur rrugën Njutonit të kthehej në Kembrixh dhe të demonstronte se ndryshimet e papritura në stilin e jetës së tij gjatë atyre ditëve të errëta të Anglisë, do të ndryshonin, nga ana tjetër atë përgjithmonë.

 

[Lina]

Ligji i Inercisë njëherit është edhe Ligji i parë i Njutonit.

Ligji i Inercisë thotë : (Ligji 1 i Njutonit) Çdo trup ruan gjendjen e prehjes apo të lëvizjes së njëtrajtshme derisa mbi të,të mos ushtrohet ndonjë forcë.

Inercia është një nder vetitë më të përgjithshme që e zotërojnë të gjithë trupat në natyrë.